Kategoria:Ceratopsoidea: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „Kategoria:Ceratopsia”) |
(kolejne kladogramy jako ich drzewko (i opisy kladogramów, jak w poprzedniej edycji)) |
||
(Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
+ | Artykuł w trakcie rozbudowy | ||
+ | __TOC__ | ||
+ | {{Opis | ||
+ | |Autor = [[Paweł Konarzewski]] | ||
+ | |Korekta = | ||
+ | |nazwa = Ceratopsoidea (ceratopsoidy) | ||
+ | |długość = do 9 m | ||
+ | |masa = | ||
+ | |wysokość = | ||
+ | |dieta = roślinożerne | ||
+ | |miejsce = [[Ameryka Północna]] i [[Azja]] | ||
+ | |czas ={{Występowanie|92|66}} | ||
+ | 92-66 [[Ma]]<br> | ||
+ | <small>[[późna kreda]] ([[turon]] - [[mastrycht]])</small> | ||
+ | |systematyka = {{Marginocephalia}} | ||
+ | |||
+ | [[Ceratopsia]] | ||
+ | |||
+ | [[Neoceratopsia]] | ||
+ | |||
+ | [[Euceratopsia]] | ||
+ | |||
+ | [[Coronosauria]] | ||
+ | |||
+ | '''Ceratopsoidea''' <small>Hay, [[1902]] | ||
+ | : ''[[Zuniceratops]]'' | ||
+ | : ''[[Turanoceratops]]'' | ||
+ | : '''[[Ceratopsidae]]''' | ||
+ | :: '''[[Centrosaurinae]]''' | ||
+ | :: '''[[Chasmosaurinae]]''' | ||
+ | </small> | ||
+ | |grafika = Ceratopsids utah natural history museum.jpg | ||
+ | |podpis = Zrekonstruowane czaszki przedstawicieli Ceratopsidae znajdujące się w Muzeum Historii Naturalnej w Utah. Fot. Jens Lallensack [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsids_utah_natural_history_museum.jpg] | ||
+ | |PorównanieGrupa = | ||
+ | |PorównanieDługość = | ||
+ | |mapa = | ||
+ | }} | ||
+ | ==Wstęp== | ||
+ | Ceratopsoidea to grupa zaawansowanych [[Ceratopsia|dinozaury rogatów]] żyjących w [[późna kreda|późnej kredzie]] na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej oraz Azji. Charakteryzowały się obecnością rogów naodcznych oraz dobrze rozwiniętych kryz. Obok [[Hadrosauridae|hadrozaurydów]], ceratopsoidy były bardzo pospolitymi roślinożercami w Ameryce Północnej. | ||
+ | |||
+ | ==Nomenklatura== | ||
+ | |||
+ | ==Budowa== | ||
+ | ===Czaszka=== | ||
+ | |||
+ | ===Szkielet pozaczaszkowy=== | ||
+ | |||
+ | ===Odciski skóry=== | ||
+ | [[Plik:Triceratops skóra.jpg|thumb|Odcisk skóry okazu HMNS PV.1506 ("Lane"). [http://www.flickr.com/photos/looloolooweez/7174114011/in/set-72157630098292920 Fot.: "looloolooweez"].]] | ||
+ | Dzięki licznym badaniom mogliśmy poznać dość dokładny wygląd skóry u [[Ceratopsidae|ceratopsydów]]. Miały one liczne, wielokątne łuski, które różniły się od siebie wielkością oraz kształtem. Zachowany one się u ''[[Triceratops]]'', ''[[Chasmosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'' oraz ''[[Nasutoceratops]]''. Zobacz więcej o skórze w następujących artyułach: | ||
+ | *[[Triceratops#Skóra]] | ||
+ | *[[Chasmosaurus#Odciski skóry]] | ||
+ | *[[Centrosaurus#Tkanki miękkie]] | ||
+ | *[[Nasutoceratops#Odciski skóry]] | ||
+ | |||
+ | ==Paleobiologia== | ||
+ | ===Funkcje rogów i kryzy=== | ||
+ | |||
+ | ===Ontogeneza=== | ||
+ | |||
+ | ===Tryb życia=== | ||
+ | |||
+ | ===Obrona przed drapieżnikami=== | ||
+ | |||
+ | ===Walki wewnątrzgatunkowe=== | ||
+ | |||
+ | ==Ewolucja== | ||
+ | ===Ceratopsoidea=== | ||
+ | [[Plik:ZuniceratopsArizona.jpg|thumb|Zrekonstruowany szkielet ''[[Zuniceratops]]''. Fot. MWAK [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ZuniceratopsArizona.jpg].]] | ||
+ | Wczesna ewolucja przedstawicieli Ceratopsoidea jest bardzo słabo poznana. [[Klad]] ten został zdefiniowany przez Haya w 1902 roku i obejmuje wczesne formy jak ''[[Zuniceratops]]'', ''[[Turanoceratops]]'' oraz całe [[Ceratopsidae]]. Co ciekawe, ''[[Zuniceratops]]'' żył w Ameryce Północnej, gdy ''[[Turanoceratops]]'' w Azji. Obydwa wcześniej wymienione taksony żyły w podobnym czasie. Obecność tych ceratopsoidów na różnych kontynentach wskazuje, iż na początku [[późna kreda|późnej kredy]] istniało przejście lądowe, przez które dinozaury rogate oraz inne grupy mogły swobodnie przechodzić między Azją a Ameryką Północną (Nesbitt i in., 2019). Uważa się, że ''[[Turanoceratops]]'' był bardziej zaawansowany ewolucyjne niż ''[[Zuniceratops]]''. | ||
+ | ====Ceratopsidae==== | ||
+ | |||
+ | =====Centrosaurinae===== | ||
+ | |||
+ | ======Nasutoceratopsini====== | ||
+ | [[Plik:Nasutoceratopsini by ABelov2014.jpg|thumb|Potencjalni przedstawiciele Nasutoceratopsini (''[[Crittendenceratops]]'', ''[[Yehuecauhceratops]]'', ''[[Nasutoceratops]]'' i ''[[Avaceratops]]''). Autor: ABelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/Nasutoceratopsini-874034442].]] | ||
+ | [[Plik:Nasutoceratopsini de Aldama Chihuahua.jpg|thumb|left|Nienazwany przedstawiciel Nasutoceratopsini z Meksyku. Fot. Levi bernardo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nasutoceratopsini_de_Aldama_Chihuahua.jpg]]] | ||
+ | Ryan i in. (2017) dla ''Nasutoceratops'' i jego kuzynów nazwali nowy [[klad]] [[Nasutoceratopsini]] zamieszkujących tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Charakteryzują się krótkimi kryzami, niewielkimi rogami nosowymi, dużymi rogami nadocznymi oraz stosunkowo krótkimi i głębokimi twarzoczaszkami. Według Dalmana i in. (2018) w tej w grupie znajdują się również: ''[[Avaceratops]]'', ''[[Crittendenceratops]]'', ''[[Yehuecauhceratops]]'' oraz nienazwane [[takson]]y: CMN 8804, MOR 692 (zobacz [[Avaceratops#Materiał kopalny|''Avaceratops'': Materiał kopalny]]) i Malta centrosaurine. Co ciekawe, Dalman i współpracownicy (2021) w swojej analizie wykazali, że [[Nasutoceratopsini]] nie tworzy [[klad]]u, a przedstawiciele tej grupy są jedynie [[bazalny]]mi [[centrozauryn]]ani (zobacz też kladogramy poniżej). Ich zdaniem potrzeba więcej materiału kopalnego, szczególnie kości ciemieniowych, aby ustalić dokładną pozycję ''[[Menefeeceratops]]'', członków [[Nasutoceratopsini]] oraz pozostałych [[centrozauryn]]ów. Jednak dwa lata później Ishikawa i współpracownicy ponownie odzyskali [[Nasutoceratopsini]] jako [[klad]], a swojej analizie pominęli ''[[Menefeeceratops]]'', ''[[Crittendenceratops]]'' oraz ''[[Yehuecauhceratops]]'' ze względu na ich skąpy materiał kopalny. [[Loewen]] i współautorzy (2024) w swojej analizie filogenetycznej również otrzymali opisywany klad. Obecnie do [[Nasutoceratopsini]] należą następujące [[takson]]y: ''[[Nasutoceratops]]'', ''[[Avaceratops]]'' wraz z okazami CMN 8804 i MOR 692, ''[[Crittendenceratops]]'' oraz ''[[Furcatoceratops]]''. Przynależność ''[[Yehuecauhceratops]]'' jest wątpliwa. | ||
+ | |||
+ | ======Albertaceratopsini====== | ||
+ | [[Plik:Lokiceratops (mounted skull).jpg|thumb|Zrekonstruowana czaszka ''[[Lokiceratops]]''. Źródło: Loewen i in., 2024 [https://peerj.com/articles/17224/].]] | ||
+ | [[Plik:Albertaceratops nesmoi skull by Nick Longrich.jpg|thumb|left|Czaszka [[holotyp]]owa ''[[Albertaceratops]]''. Fot. [[Longrich|Nick Longrich]] [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albertaceratops_nesmoi_skull_by_Nick_Longrich.jpg].]] | ||
+ | [[Loewen]] i współpracownicy w 2024 roku zdefiniowali nowy [[klad]] o nazwie Albertaceratopsini. Obejmuje on centrozauryny bliżej spokrewnione z ''[[Albertaceratops]]'' niż ''[[Centrosaurus]]''. Przedstawiciele Albertaceratopsini zamieszkiwali tereny północnej części Laramidii ok. 78,3-78,1 [[Ma]] ([[USA]] i [[Kanada]]). [[Klad]] ten został wyróżniony na podstawie dwóch [[synapomorfia|synapomorfii]] dotyczących budowy czaszki. Obecnie do opisywanej grupy należą trzy taksony: ''[[Albertaceratops]]'', ''[[Medusaceratops]]'' i ''[[Lokiceratops]]''. | ||
+ | |||
+ | =====Eucentrosaura===== | ||
+ | [[Klad]] Eucentrosaura został zdefiniowany przez Chibę i współpracowników w 2018 roku i obejmuje wszystkie zaawansowane centrozauryny. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi rogami nosowymi i zredukowanymi nadocznymi lub mają guzy. Podobnie jak przedstawiciele Albertaceratopsini, Eucentrosaura zamieszkiwały jedynie północne regiony Laramidii. Do tej grupy należą: ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Coronosaurus]]'', ''[[Spinops]]'', ''[[Styracosaurus]]'', ''[[Stellasaurus]]'' oraz przedstawiciele Pachyrhinosaurini. | ||
+ | |||
+ | Według analizy przeprowadzonej przez Wilsona i in. (2020) ''Stellasaurus'' jest najbardziej [[bazalny|bazalnym]] przedstawicielem Pachyrhinosaurini. Z kolei Ishikawa i in. (2023) oraz [[Loewen]] i in. (2024) wskazują, że dinozaur ten jest eucentrozaurem nienależącym do Pachyrhinosaurini. | ||
+ | ======Centrosaurini====== | ||
+ | [[Plik:Centrosaurus.JPG|thumb|left| Czaszka ''C. apertus'' wystawiona w Muzeum Wiktorii (Australia). Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Centrosaurus.JPG]]] | ||
+ | Ryan i współautorzy (2017) oprócz Nasutoceratopsini w swojej publikacji nazwali również kolejny [[klad]], a dokładnie Centrosaurini. Grupa ta obejmuje wszystkie centrozauryny bliższe ''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]'' niż ''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]''. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi rogami nosowymi oraz zredukowanymi nadocznymi. Zamieszkiwały one tereny dzisiejszej Kanady oraz USA. Do tej grupy należą: ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Coronosaurus]]'', ''[[Spinops]]'' oraz ''[[Styracosaurus]]''. Jednakże niektóre analizy filogenetyczne (np. Ishikawa i in., 2023 czy [[Loewen]] i in., 2024) wskazują, iż wcześniej wymienione dinozaury nie tworzą [[klad]]u. | ||
+ | |||
+ | ======Pachyrhinosaurini====== | ||
+ | [[Plik:Einiosaurus skull.jpg|thumb|Zrekonstruowana czaszka ''[[Einiosaurus]]''. Fot. Maarten Heerlien [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Einiosaurus_skull.jpg].]] | ||
+ | Fiorillo i Tykoski w 2012 roku nazwali dla dinozaurów grubonosych nazwali nowy klad Pachyrhinosaurusini. Obejmuje on centrozauryny bliższe ''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]'' niż ''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]''. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi guzami nosowymi i nadocznymi (jedynie ''[[Einiosaurus]]'' miał róg nosowy w tej grupie) oraz brak wyrostków ciemieniowych P1. [[Klad]] ten zamieszkiwał tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Do tej grupy należą ''[[Einiosaurus]]'' oraz przedstawiciele Pachyrostra (zobacz opis kladu poniżej). | ||
+ | |||
+ | [[Plik:Centrosaurine anagenesis.png|thumb|left|Hipotetyczna linia ewolucyjna wg Hornera i in., 1992. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Centrosaurine_anagenesis.png]]] | ||
+ | W 1992 r. Horner i współpracownicy stwierdzili, że ceratopsy znane obecnie jako ''[[Stellasaurus]]'', ''[[Einiosaurus]]'' i ''Achelousaurus'' reprezentują stadia ewolucyjne pośrednie między ''[[Styracosaurus]]'' a ''[[Pachyrhinosaurus]]''. Z taką interpretacją nie zgodził się Sampson (1995), tłumacząc to zbyt małą próbą. Ponadto uznał on, że zakrzywiony do przodu róg nosowy einiozaura nie jest formą przejściową między uniesionym do góry rogiem stellazaura a płaskim guzem achelozaura, lecz stanowi [[autapomorfia|autapomorfię]] oddzielnej linii ewolucyjnej. Hipotezie Hornera zdaje się również przeczyć okaz TMP 2002.76.1, mogący należeć do ''[[Pachyrhinosaurus]]''. Jest on starszy od einiozaura i achelozaura (Fiorillo i Tykoski, 2012), a mimo to ma już guz nosowy zamiast rogu. Zatem achelozaur nie mógł pochodzić od einiozaura ani być przodkiem pachyrinozaura. Jednak i Wilson i in. (2020) podtrzymują zdanie o [[anageneza|anagenezie]] ''[[Einiosaurus]]'' i ''Achelousaurus''. Ich zdaniem okaz TMP 2002.76.1 w rzeczywistości mógł żyć w tym samym czasie co ''[[Achelousaurus]]''. Z kolei Fowler uważa, że (2017) przodkowie ''[[Pachyrhinosaurus]]'' mogli się oddzielić wcześniej od pozostałych [[centrozauryn]]ów z których powstał ''Achelousaurus'', a ich guzy powstały niezależnie w wyniku [[konwergencja|ewolucji zbieżnej]]. | ||
+ | |||
+ | [[Plik: Achelousaurus_holotype_(1).jpg|thumb|left|Czaszka [[holotyp]]u ''[[Achelousaurus]]''. Szara część została zrekonstruowana. Fot. Tim Evanson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Achelousaurus_holotype_(1).jpg].]] | ||
+ | [[Plik:Pachyrhinosaurus Royal Tyrell.jpg|thumb|Zmontowany szkielet okazu TMP 2002.76.1. Być może należy do rodzaju ''[[Pachyrhinosaurus]]'' lub ''[[Achelousaurus]]''. Fot. Dave Snowden [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pachyrhinosaurus_Royal_Tyrell.jpg].]] | ||
+ | Oprócz Pachyrhinosaurini, Fiorillo i Tykoski (2012) nazwali mniejszy [[klad]] zwany Pachyrostra, który obejmuje ''[[Achelousaurus]]'', wszystkie gatunki ''[[Pachyrhinosaurus]]'' oraz nienazwany okaz z formacji Dinosaur Park [[Pachyrhinosaurus#TMP 2002.76.1|TMP 2002.76.1]]. | ||
+ | |||
+ | TMP 2002.76.1 to najwcześniejszy znany grubonosy ceratopsyd, starszy od ''[[Achelousaurus]]''. W przeprowadzonej przez Ryana i in. (2010) [[analiza filogenetyczna|analizie filogenetycznej]] znajdował się on w [[politomia|politomii]] z ''Pachyrhinosaurus'' i ''Achelousaurus''. Analiza Fiorillo i Tykoskiego ([[2012]]) zasugerowała, że TMP 2002.76.1 jest bliżej spokrewniony z pachyrinozaurem; w drzewie ścisłej zgodności z trzech najbardziej parsymonicznych znajduje się w politomii z trzema gatunkami ''Pachyrhinosaurus'', więc jego przynależność do tego [[rodzaj]]u jest niewykluczona. Z kolei według Loewena i współautorów (2024) TMP 2002.76.1 był bliższej spokrewniony z ''[[Achelousaurus]]'' niż ''[[Pachyrhinosaurus]]''. | ||
+ | |||
+ | Najbardziej parsymoniczne drzewo według Tykoskiego, Fiorillo i Chiby (2019): | ||
+ | {{Klad |style=font-size:90%;line-height:80% | ||
+ | |label1= [[Pachyrostra]] | ||
+ | |1={{Klad | ||
+ | |1= ''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]'' | ||
+ | |2={{Klad | ||
+ | |1= TMP 2002.76.1 | ||
+ | |label2= ''Pachyrhinosaurus'' | ||
+ | |2={{Klad | ||
+ | |1= ''P. lakustai'' | ||
+ | |2={{Klad | ||
+ | |1= ''P. canadensis'' | ||
+ | |2= ''P. perotorum'' | ||
+ | }} }} }} }} }} | ||
+ | |||
+ | Inne analizy zawierający trzy gatunki ''Pachyrhinosaurus'' wskazują zaś, że bardziej bazalny z nich jest ''P. canadensis'' (np. Lund i in., 2016) lub ''P. perotorum'' (Dalman i in., 2018). | ||
+ | |||
+ | ====Chasmosaurinae==== | ||
+ | |||
+ | ======Triceratopsini====== | ||
+ | |||
+ | ==Występowanie== | ||
+ | |||
+ | ==Kiedy== | ||
+ | '''Najstarsi przedstawiciele Ceratopsoidea''': | ||
+ | #''[[Turanoceratops]]'' ~92-90 [[Ma]] | ||
+ | #''[[Zuniceratops]]'' ~90,9-88,6 [[Ma]] | ||
+ | |||
+ | '''Najstarsi przedstawiciele Ceratopsidae''': | ||
+ | |||
+ | '''Centrosaurinae:''' | ||
+ | #''[[Crittendenceratops]]'' ~83-77 [[Ma]] | ||
+ | #''[[Diabloceratops]]'' ~81,6-80,6 [[Ma]] | ||
+ | #''[[Menefeeceratops]]'' ~81-78,5 [[Ma]] | ||
+ | |||
+ | '''Chasmosaurinae:''' | ||
+ | #''[[Agujaceratops]]'' ~80-76,3 [[Ma]] | ||
+ | #''[[Judiceratops]]'' ~78,2 [[Ma]] | ||
+ | |||
+ | ==Kladogramy== | ||
+ | Kladogram skupiający się głównie na neoceratopsach (''[[Ajkaceratops]]'' i ''[[Diabloceratops]]'' uplasowali się jako przedstawiciele Ceratopsoidea) | ||
+ | [[Plik:Morschhauser i in., 2019.png|600px]] | ||
+ | ===Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae=== | ||
+ | ====Farke i in., 2011==== | ||
+ | [[Plik:Farke i in., 2011.png|600px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram z Farke i in., 2011. Cechy głównie na podstawie Sampson i in., 2010 (za Sampson i in., 2013). | ||
+ | |||
+ | =====McDonald, 2011===== | ||
+ | [[Plik:McDonald, 2011.png|400px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram McDonald, 2011. z Na podstawie [[#Farke_i_in..2C_2011|Farke i in., 2011]], ze zmienionym ''[[Rubeosaurus]]'', zmianą kodowań kilku/kilkunastu taksonów. | ||
+ | |||
+ | =====[[Ryan]] i in., 2012===== | ||
+ | [[Plik:Ryan i in., 2012.jpeg|300px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram z Ryan i in., 2012. Na podstawie [[#Farke_i_in..2C_2011|Farke i in., 2011]], z dodanym ''[[Xenoceratops]]''. | ||
+ | |||
+ | =====[[Sampson]] i in., 2013===== | ||
+ | [[Plik:Time-calibrated phylogenetic relationships within Ceratopsidae.jpg|600px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram z Sampson i in., 2013. Cechy głównie na podstawie [[#Farke_i_in..2C_2011|Farke i in., 2011]]. | ||
+ | |||
+ | ======[[Evans]] i [[Ryan]], 2015====== | ||
+ | [[Plik:Evans i Ryan, 2015.png|600px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram z Evans i Ryan, 2015. Na podstawie [[#Sampson_i_in..2C_2013|Sampson i in., 2013]], z dodanym ''[[Wendiceratops]]'', czterema nowymi cechami i zmianą trzech cech. | ||
+ | |||
+ | ======Lund i in., 2016====== | ||
+ | [[Plik:Lund i in., 2016.png|600px]] | ||
+ | |||
+ | Kladogram z Lund i in., 2016. Na podstawie [[#Sampson_i_in..2C_2013|Sampson i in., 2013]], z dodanym ''[[Wendiceratops]]'' i ''[[Machairoceratops]]''. | ||
+ | |||
+ | ====[[Ryan]] i in., 2017==== | ||
+ | [[Plik:Ryan i in., 2017.jpeg|600px]] | ||
+ | |||
+ | ====Chiba i in., 2018==== | ||
+ | {{Drzewo}} | ||
+ | {{klad | ||
+ | |label1=Centrosaurinae | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Diabloceratops|Diabloceratops eatoni]]'' | ||
+ | |2=''[[Machairoceratops|Machairoceratops cronusi]]'' }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |label1 =[[Nasutoceratopsini]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Avaceratops|Avaceratops lammersi]]'' | ||
+ | |2=[[Avaceratops#Materiał kopalny|MOR 692]] | ||
+ | |3=CMN 8804 | ||
+ | |4=''[[Nasutoceratops|Nasutoceratops titusi]]'' | ||
+ | |5=nienazwany centrozauryn z Malty (formacja [[Judith River]])}} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Xenoceratops|Xenoceratops foremostensis]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Sinoceratops|Sinoceratops zhuchengensis]]'' | ||
+ | |2=''[[Wendiceratops|Wendiceratops pinhornensis]]'' }} | ||
+ | |2=''[[Albertaceratops|Albertaceratops nesmoi]]'' | ||
+ | |3=''[[Medusaceratops|Medusaceratops lokii]]'' | ||
+ | |label4 =[[Eucentrosaura]] | ||
+ | |4={{klad | ||
+ | |label1 =[[Centrosaurini]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Rubeosaurus|Rubeosaurus ovatus]]'' | ||
+ | |2=''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Coronosaurus|Coronosaurus brinkmani]]'' | ||
+ | |2=''[[Spinops|Spinops sternbergorum]]'' | ||
+ | |3=''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]'' }} }} | ||
+ | |label2 =[[Pachyrhinosaurini]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Einiosaurus|Einiosaurus procurvicornis]]'' | ||
+ | |label2 =[[Pachyrostra]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus lakustai]]'' | ||
+ | |2=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus perotorum]]'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} | ||
+ | |||
+ | ====Dalman i in., 2018==== | ||
+ | {{Drzewo}} | ||
+ | {{klad | ||
+ | |1=''[[Diabloceratops|Diabloceratops eatoni]]'' | ||
+ | |label2=[[Centrosaurinae]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |label1=[[Nasutoceratopsini]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Yehuecauhceratops|Yehuecauhceratops mudei]]'' | ||
+ | |2=''[[Nasutoceratops|Nasutoceratops titusi]]'' }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Avaceratops|Avaceratops lammersi]]'' | ||
+ | |2=[[Avaceratops#Materiał kopalny|MOR 692]] }} }} | ||
+ | |2=CMN 8804 }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Crittendenceratops|Crittendenceratops krzyzanowskii]]'' | ||
+ | |2=nienazwany centrozauryn z Malty (formacja [[Judith River]])}} }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Albertaceratops|Albertaceratops nesmoi]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Medusaceratops|Medusaceratops lokii]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Sinoceratops|Sinoceratops zhuchengensis]]'' | ||
+ | |2=''[[Wendiceratops|Wendiceratops pinhornensis]]'' }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Machairoceratops|Machairoceratops cronusi]]'' | ||
+ | |label2=[[Eucentrosaura]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Einiosaurus|Einiosaurus procurvicornis]]'' | ||
+ | |2=''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]'' }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus perotorum]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus lakustai]]'' | ||
+ | |2=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]'' }} }} }} | ||
+ | |label2=[[Centrosaurini]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Coronosaurus|Coronosaurus brinkmani]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Xenoceratops|Xenoceratops foremostensis]]'' | ||
+ | |2=''[[Spinops|Spinops sternbergorum]]'' }} }} | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Styracosaurus|Rubeosaurus ovatus]]'' | ||
+ | |2=''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} | ||
+ | |||
+ | ====Tykoski i in., 2019==== | ||
+ | [[Plik:Tykoski i in., 2019.png|600px]] | ||
+ | |||
+ | ====Wilson i in., 2020==== | ||
+ | [[Plik:Wilson et. al., 2020 cladogram.jpg|600px]] | ||
+ | |||
+ | ====Dalman i in., 2021==== | ||
+ | [[Plik:Dalman i in., 2021.png|600px]] | ||
+ | |||
+ | ====Ishikawa i in., 2023==== | ||
+ | {{Drzewo}} | ||
+ | {{klad | ||
+ | |label1=[[Ceratopsoidea]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Zuniceratops|Zuniceratops christopheri]]'' | ||
+ | |2=''[[Turanoceratops|Turanoceratops tardabilis]]'' | ||
+ | |label3=[[Ceratopsidae]] | ||
+ | |3={{klad | ||
+ | |label1=[[Chasmosaurinae]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Chasmosaurus|Chasmosaurus belli]]'' | ||
+ | |2=''[[Pentaceratops|Pentaceratops sternbergii]]'' | ||
+ | }} | ||
+ | |label2=[[Centrosaurinae]] | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Diabloceratops|Diabloceratops eatoni]]'' | ||
+ | |2=''[[Machairoceratops|Machairoceratops cronusi]]'' | ||
+ | |3={{klad | ||
+ | |label1=[[Nasutoceratopsini]] | ||
+ | |1={{klad | ||
+ | |1=''[[Avaceratops|Avaceratops lammersi]]'' | ||
+ | |2=CMN 8804 | ||
+ | |3=[[Avaceratops#Materiał kopalny|MOR 692]] | ||
+ | |4=''[[Nasutoceratops|Nasutoceratops titusi]]'' | ||
+ | |5=''[[Furcatoceratops|Furcatoceratops elucidans]]'' | ||
+ | }} | ||
+ | |2=''[[Xenoceratops|Xenoceratops foremostensis]]'' | ||
+ | |3=''[[Albertaceratops|Albertaceratops nesmoi]]'' | ||
+ | |4=''[[Medusaceratops|Medusaceratops lokii]]'' | ||
+ | |5=''[[Wendiceratops|Wendiceratops pinhornensis]]'' | ||
+ | |6=''[[Sinoceratops|Sinoceratops zhuchengensis]]'' | ||
+ | |label7=[[Eucentrosaura]] | ||
+ | |7={{klad | ||
+ | |1=''[[Coronosaurus|Coronosaurus brinkmani]]'' | ||
+ | |2=''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]'' | ||
+ | |3=''[[Spinops|Spinops sternbergorum]]'' | ||
+ | |4={{klad | ||
+ | |1=''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' | ||
+ | |2=''[[Styracosaurus|Styracosaurus ovatus]]'' | ||
+ | }} | ||
+ | |5=''[[Stellasaurus|Stellasaurus ancellae]]'' | ||
+ | |label6=[[Pachyrhinosaurini]] | ||
+ | |6={{klad | ||
+ | |1=''[[Einiosaurus|Einiosaurus procurvicornis]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus lakustai]]'' | ||
+ | |2={{klad | ||
+ | |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]'' | ||
+ | |2=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus perotorum]]'' | ||
+ | }}}}}}}}}}}}}}}}}}}} | ||
+ | |||
+ | ====[[Loewen]] i in., 2024==== | ||
+ | [[Plik:Lokiceratops (Centrosaurinae relationships).jpg|600px]] | ||
+ | |||
+ | ==Bibliografia== | ||
+ | <small> | ||
+ | Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]] | ||
+ | |||
+ | Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]] | ||
+ | |||
+ | Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164 | ||
+ | |||
+ | Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. [[doi:10.1007/s12542-021-00555-w]] | ||
+ | |||
+ | Evans, D.C. & Ryan, M.J. (2015) "Cranial Anatomy of Wendiceratops pinhornensis gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PLoS ONE, 10(7): e0130007. [[doi:10.1371/journal.pone.0130007]] | ||
+ | |||
+ | Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, & M. R. Graham. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica '''56'''(4). [[doi:10.4202/app.2010.0121]] | ||
+ | |||
+ | Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2012) "A new Maastrichtian species of the centrosaurine ceratopsid ''Pachyrhinosaurus'' from the North Slope of Alaska" Acta Palaeontologica Polonica, 57: 561-573. [[doi:10.4202/app.2011.0033]]. | ||
+ | |||
+ | Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] | ||
+ | |||
+ | Horner, J.R., Varricchio, D.J., & Goodwin, M.B. (1992). "Marine transgressions and the evolution of Cretaceous dinosaurs". Nature. 358 (6381), 59–61. [[DOI: 10.1038/358059a0]]. | ||
+ | |||
+ | Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "''Furcatoceratops elucidans'', a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. [[doi:10.1016/j.cretres.2023.105660]] | ||
+ | |||
+ | Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]] | ||
+ | |||
+ | Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, ''Machairoceratops cronusi'' gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. [[doi:10.1371/journal.pone.0154403]] | ||
+ | |||
+ | Madzia, D., Arbour, V. M., Boyd, C. A., Farke, A. A., Cruzado-Caballero, P., & Evans, D. C. (2021). "The phylogenetic nomenclature of ornithischian dinosaurs". PeerJ, 9, e12362. [[doi:10.7717/peerj.12362]] | ||
+ | |||
+ | McDonald, A.T. (2011) "A Subadult Specimen of ''Rubeosaurus ovatus': (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation". PLoS ONE 6(8): e22710. [[doi:10.1371/journal.pone.0022710]] | ||
+ | |||
+ | Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of ''Auroraceratops rugosus'' (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. [[doi:10.1080/02724634.2018.1509866]] | ||
+ | |||
+ | Nesbitt, S.J.,. Denton Jr., R.K., Loewen, M.A., Brusatte, S.L., Smith, N.D., Turner, A.H., Kirkland, J.I., McDonald, A.T. & Wolfe, D.G. (2019). “A mid-Cretaceous tyrannosauroid and the origin of North American end-Cretaceous dinosaur assemblages.”. Nature Ecology & Evolution [https://www.nature.com/articles/s41559-019-0888-0] | ||
+ | |||
+ | Ryan, M.J., Eberth, D.A., Brinkman, P.B., Currie, P.J. & Tanke, D.H. (2010) "A new Pachyrhinosaurus-like ceratopsid from the Upper Dinosaur Park Formation (Late Campanian) of Southern Alberta, Canada" W: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B., Eberth, D.A. (red.): "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, s. 141-155. | ||
+ | |||
+ | Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. [[doi:10.1139/e2012-056]] | ||
+ | |||
+ | Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. [[doi:10.1139/cjes-2016-0110]] | ||
+ | |||
+ | Sampson, S.D. (1995). "Two new horned dinosaurs from the upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana; with a phylogenetic analysis of the Centrosaurinae (Ornithischia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 15 (4), 743–760. [[DOI: 10.1080/02724634.1995.10011259]]. | ||
+ | |||
+ | Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLOS ONE 5(9), e12292. [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]] | ||
+ | |||
+ | Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. [[doi:10.1098/rspb.2013.1186]] | ||
+ | |||
+ | Tykoski, R.S., Fiorillo, A.R. & Chiba, K. (2019). "New data and diagnosis for the Arctic ceratopsid dinosaur ''Pachyrhinosaurus perotorum''". Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2018.1532464]] | ||
+ | |||
+ | Wilson, J.P., Ryan, M.J. & Evans, D.C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the 'Styracosaurus-line' dinosaurs". Royal Society Open Publishing. 7 (4). [[doi:10.1098/rsos.200284]] | ||
+ | </small> | ||
+ | |||
[[Kategoria:Ceratopsia]] | [[Kategoria:Ceratopsia]] |
Aktualna wersja na dzień 12:07, 3 sie 2024
Artykuł w trakcie rozbudowy
Spis treści
- 1 Wstęp
- 2 Nomenklatura
- 3 Budowa
- 4 Paleobiologia
- 5 Ewolucja
- 6 Występowanie
- 7 Kiedy
- 8 Kladogramy
- 9 Bibliografia
Autor: | Paweł Konarzewski |
Ceratopsoidea (ceratopsoidy) | |
---|---|
Długość | do 9 m |
Dieta | roślinożerne |
Miejsce | Ameryka Północna i Azja |
Czas |
92-66 Ma |
Systematyka | Dinosauria
Ceratopsoidea Hay, 1902
|
Zrekonstruowane czaszki przedstawicieli Ceratopsidae znajdujące się w Muzeum Historii Naturalnej w Utah. Fot. Jens Lallensack [11] |
Wstęp
Ceratopsoidea to grupa zaawansowanych dinozaury rogatów żyjących w późnej kredzie na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej oraz Azji. Charakteryzowały się obecnością rogów naodcznych oraz dobrze rozwiniętych kryz. Obok hadrozaurydów, ceratopsoidy były bardzo pospolitymi roślinożercami w Ameryce Północnej.
Nomenklatura
Budowa
Czaszka
Szkielet pozaczaszkowy
Odciski skóry
Dzięki licznym badaniom mogliśmy poznać dość dokładny wygląd skóry u ceratopsydów. Miały one liczne, wielokątne łuski, które różniły się od siebie wielkością oraz kształtem. Zachowany one się u Triceratops, Chasmosaurus, Centrosaurus oraz Nasutoceratops. Zobacz więcej o skórze w następujących artyułach:
- Triceratops#Skóra
- Chasmosaurus#Odciski skóry
- Centrosaurus#Tkanki miękkie
- Nasutoceratops#Odciski skóry
Paleobiologia
Funkcje rogów i kryzy
Ontogeneza
Tryb życia
Obrona przed drapieżnikami
Walki wewnątrzgatunkowe
Ewolucja
Ceratopsoidea
Wczesna ewolucja przedstawicieli Ceratopsoidea jest bardzo słabo poznana. Klad ten został zdefiniowany przez Haya w 1902 roku i obejmuje wczesne formy jak Zuniceratops, Turanoceratops oraz całe Ceratopsidae. Co ciekawe, Zuniceratops żył w Ameryce Północnej, gdy Turanoceratops w Azji. Obydwa wcześniej wymienione taksony żyły w podobnym czasie. Obecność tych ceratopsoidów na różnych kontynentach wskazuje, iż na początku późnej kredy istniało przejście lądowe, przez które dinozaury rogate oraz inne grupy mogły swobodnie przechodzić między Azją a Ameryką Północną (Nesbitt i in., 2019). Uważa się, że Turanoceratops był bardziej zaawansowany ewolucyjne niż Zuniceratops.
Ceratopsidae
Centrosaurinae
Nasutoceratopsini
Ryan i in. (2017) dla Nasutoceratops i jego kuzynów nazwali nowy klad Nasutoceratopsini zamieszkujących tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Charakteryzują się krótkimi kryzami, niewielkimi rogami nosowymi, dużymi rogami nadocznymi oraz stosunkowo krótkimi i głębokimi twarzoczaszkami. Według Dalmana i in. (2018) w tej w grupie znajdują się również: Avaceratops, Crittendenceratops, Yehuecauhceratops oraz nienazwane taksony: CMN 8804, MOR 692 (zobacz Avaceratops: Materiał kopalny) i Malta centrosaurine. Co ciekawe, Dalman i współpracownicy (2021) w swojej analizie wykazali, że Nasutoceratopsini nie tworzy kladu, a przedstawiciele tej grupy są jedynie bazalnymi centrozaurynani (zobacz też kladogramy poniżej). Ich zdaniem potrzeba więcej materiału kopalnego, szczególnie kości ciemieniowych, aby ustalić dokładną pozycję Menefeeceratops, członków Nasutoceratopsini oraz pozostałych centrozaurynów. Jednak dwa lata później Ishikawa i współpracownicy ponownie odzyskali Nasutoceratopsini jako klad, a swojej analizie pominęli Menefeeceratops, Crittendenceratops oraz Yehuecauhceratops ze względu na ich skąpy materiał kopalny. Loewen i współautorzy (2024) w swojej analizie filogenetycznej również otrzymali opisywany klad. Obecnie do Nasutoceratopsini należą następujące taksony: Nasutoceratops, Avaceratops wraz z okazami CMN 8804 i MOR 692, Crittendenceratops oraz Furcatoceratops. Przynależność Yehuecauhceratops jest wątpliwa.
Albertaceratopsini
Loewen i współpracownicy w 2024 roku zdefiniowali nowy klad o nazwie Albertaceratopsini. Obejmuje on centrozauryny bliżej spokrewnione z Albertaceratops niż Centrosaurus. Przedstawiciele Albertaceratopsini zamieszkiwali tereny północnej części Laramidii ok. 78,3-78,1 Ma (USA i Kanada). Klad ten został wyróżniony na podstawie dwóch synapomorfii dotyczących budowy czaszki. Obecnie do opisywanej grupy należą trzy taksony: Albertaceratops, Medusaceratops i Lokiceratops.
Eucentrosaura
Klad Eucentrosaura został zdefiniowany przez Chibę i współpracowników w 2018 roku i obejmuje wszystkie zaawansowane centrozauryny. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi rogami nosowymi i zredukowanymi nadocznymi lub mają guzy. Podobnie jak przedstawiciele Albertaceratopsini, Eucentrosaura zamieszkiwały jedynie północne regiony Laramidii. Do tej grupy należą: Centrosaurus, Coronosaurus, Spinops, Styracosaurus, Stellasaurus oraz przedstawiciele Pachyrhinosaurini.
Według analizy przeprowadzonej przez Wilsona i in. (2020) Stellasaurus jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Pachyrhinosaurini. Z kolei Ishikawa i in. (2023) oraz Loewen i in. (2024) wskazują, że dinozaur ten jest eucentrozaurem nienależącym do Pachyrhinosaurini.
Centrosaurini
Ryan i współautorzy (2017) oprócz Nasutoceratopsini w swojej publikacji nazwali również kolejny klad, a dokładnie Centrosaurini. Grupa ta obejmuje wszystkie centrozauryny bliższe Centrosaurus apertus niż Pachyrhinosaurus canadensis. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi rogami nosowymi oraz zredukowanymi nadocznymi. Zamieszkiwały one tereny dzisiejszej Kanady oraz USA. Do tej grupy należą: Centrosaurus, Coronosaurus, Spinops oraz Styracosaurus. Jednakże niektóre analizy filogenetyczne (np. Ishikawa i in., 2023 czy Loewen i in., 2024) wskazują, iż wcześniej wymienione dinozaury nie tworzą kladu.
Pachyrhinosaurini
Fiorillo i Tykoski w 2012 roku nazwali dla dinozaurów grubonosych nazwali nowy klad Pachyrhinosaurusini. Obejmuje on centrozauryny bliższe Pachyrhinosaurus canadensis niż Centrosaurus apertus. Charakteryzują się dobrze rozwiniętymi guzami nosowymi i nadocznymi (jedynie Einiosaurus miał róg nosowy w tej grupie) oraz brak wyrostków ciemieniowych P1. Klad ten zamieszkiwał tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Do tej grupy należą Einiosaurus oraz przedstawiciele Pachyrostra (zobacz opis kladu poniżej).
W 1992 r. Horner i współpracownicy stwierdzili, że ceratopsy znane obecnie jako Stellasaurus, Einiosaurus i Achelousaurus reprezentują stadia ewolucyjne pośrednie między Styracosaurus a Pachyrhinosaurus. Z taką interpretacją nie zgodził się Sampson (1995), tłumacząc to zbyt małą próbą. Ponadto uznał on, że zakrzywiony do przodu róg nosowy einiozaura nie jest formą przejściową między uniesionym do góry rogiem stellazaura a płaskim guzem achelozaura, lecz stanowi autapomorfię oddzielnej linii ewolucyjnej. Hipotezie Hornera zdaje się również przeczyć okaz TMP 2002.76.1, mogący należeć do Pachyrhinosaurus. Jest on starszy od einiozaura i achelozaura (Fiorillo i Tykoski, 2012), a mimo to ma już guz nosowy zamiast rogu. Zatem achelozaur nie mógł pochodzić od einiozaura ani być przodkiem pachyrinozaura. Jednak i Wilson i in. (2020) podtrzymują zdanie o anagenezie Einiosaurus i Achelousaurus. Ich zdaniem okaz TMP 2002.76.1 w rzeczywistości mógł żyć w tym samym czasie co Achelousaurus. Z kolei Fowler uważa, że (2017) przodkowie Pachyrhinosaurus mogli się oddzielić wcześniej od pozostałych centrozaurynów z których powstał Achelousaurus, a ich guzy powstały niezależnie w wyniku ewolucji zbieżnej.
Oprócz Pachyrhinosaurini, Fiorillo i Tykoski (2012) nazwali mniejszy klad zwany Pachyrostra, który obejmuje Achelousaurus, wszystkie gatunki Pachyrhinosaurus oraz nienazwany okaz z formacji Dinosaur Park TMP 2002.76.1.
TMP 2002.76.1 to najwcześniejszy znany grubonosy ceratopsyd, starszy od Achelousaurus. W przeprowadzonej przez Ryana i in. (2010) analizie filogenetycznej znajdował się on w politomii z Pachyrhinosaurus i Achelousaurus. Analiza Fiorillo i Tykoskiego (2012) zasugerowała, że TMP 2002.76.1 jest bliżej spokrewniony z pachyrinozaurem; w drzewie ścisłej zgodności z trzech najbardziej parsymonicznych znajduje się w politomii z trzema gatunkami Pachyrhinosaurus, więc jego przynależność do tego rodzaju jest niewykluczona. Z kolei według Loewena i współautorów (2024) TMP 2002.76.1 był bliższej spokrewniony z Achelousaurus niż Pachyrhinosaurus.
Najbardziej parsymoniczne drzewo według Tykoskiego, Fiorillo i Chiby (2019):
Pachyrostra |
| ||||||||||||||||||||||||
Inne analizy zawierający trzy gatunki Pachyrhinosaurus wskazują zaś, że bardziej bazalny z nich jest P. canadensis (np. Lund i in., 2016) lub P. perotorum (Dalman i in., 2018).
Chasmosaurinae
Triceratopsini
Występowanie
Kiedy
Najstarsi przedstawiciele Ceratopsoidea:
- Turanoceratops ~92-90 Ma
- Zuniceratops ~90,9-88,6 Ma
Najstarsi przedstawiciele Ceratopsidae:
Centrosaurinae:
- Crittendenceratops ~83-77 Ma
- Diabloceratops ~81,6-80,6 Ma
- Menefeeceratops ~81-78,5 Ma
Chasmosaurinae:
- Agujaceratops ~80-76,3 Ma
- Judiceratops ~78,2 Ma
Kladogramy
Kladogram skupiający się głównie na neoceratopsach (Ajkaceratops i Diabloceratops uplasowali się jako przedstawiciele Ceratopsoidea)
Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae
Farke i in., 2011
Kladogram z Farke i in., 2011. Cechy głównie na podstawie Sampson i in., 2010 (za Sampson i in., 2013).
McDonald, 2011
Kladogram McDonald, 2011. z Na podstawie Farke i in., 2011, ze zmienionym Rubeosaurus, zmianą kodowań kilku/kilkunastu taksonów.
Ryan i in., 2012
Kladogram z Ryan i in., 2012. Na podstawie Farke i in., 2011, z dodanym Xenoceratops.
Sampson i in., 2013
Kladogram z Sampson i in., 2013. Cechy głównie na podstawie Farke i in., 2011.
Evans i Ryan, 2015
Kladogram z Evans i Ryan, 2015. Na podstawie Sampson i in., 2013, z dodanym Wendiceratops, czterema nowymi cechami i zmianą trzech cech.
Lund i in., 2016
Kladogram z Lund i in., 2016. Na podstawie Sampson i in., 2013, z dodanym Wendiceratops i Machairoceratops.
Ryan i in., 2017
Chiba i in., 2018
Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy. |
Centrosaurinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dalman i in., 2018
Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy. |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Centrosaurinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tykoski i in., 2019
Wilson i in., 2020
Dalman i in., 2021
Ishikawa i in., 2023
Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy. |
Ceratopsoidea |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Loewen i in., 2024
Bibliografia
Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876
Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62
Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164
Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w
Evans, D.C. & Ryan, M.J. (2015) "Cranial Anatomy of Wendiceratops pinhornensis gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PLoS ONE, 10(7): e0130007. doi:10.1371/journal.pone.0130007
Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, & M. R. Graham. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica 56(4). doi:10.4202/app.2010.0121
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2012) "A new Maastrichtian species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope of Alaska" Acta Palaeontologica Polonica, 57: 561-573. doi:10.4202/app.2011.0033.
Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Horner, J.R., Varricchio, D.J., & Goodwin, M.B. (1992). "Marine transgressions and the evolution of Cretaceous dinosaurs". Nature. 358 (6381), 59–61. DOI: 10.1038/358059a0.
Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "Furcatoceratops elucidans, a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. doi:10.1016/j.cretres.2023.105660
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, Machairoceratops cronusi gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. doi:10.1371/journal.pone.0154403
Madzia, D., Arbour, V. M., Boyd, C. A., Farke, A. A., Cruzado-Caballero, P., & Evans, D. C. (2021). "The phylogenetic nomenclature of ornithischian dinosaurs". PeerJ, 9, e12362. doi:10.7717/peerj.12362
McDonald, A.T. (2011) "A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus': (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation". PLoS ONE 6(8): e22710. doi:10.1371/journal.pone.0022710
Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. doi:10.1080/02724634.2018.1509866
Nesbitt, S.J.,. Denton Jr., R.K., Loewen, M.A., Brusatte, S.L., Smith, N.D., Turner, A.H., Kirkland, J.I., McDonald, A.T. & Wolfe, D.G. (2019). “A mid-Cretaceous tyrannosauroid and the origin of North American end-Cretaceous dinosaur assemblages.”. Nature Ecology & Evolution [12]
Ryan, M.J., Eberth, D.A., Brinkman, P.B., Currie, P.J. & Tanke, D.H. (2010) "A new Pachyrhinosaurus-like ceratopsid from the Upper Dinosaur Park Formation (Late Campanian) of Southern Alberta, Canada" W: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B., Eberth, D.A. (red.): "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, s. 141-155.
Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056
Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110
Sampson, S.D. (1995). "Two new horned dinosaurs from the upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana; with a phylogenetic analysis of the Centrosaurinae (Ornithischia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 15 (4), 743–760. DOI: 10.1080/02724634.1995.10011259.
Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLOS ONE 5(9), e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186
Tykoski, R.S., Fiorillo, A.R. & Chiba, K. (2019). "New data and diagnosis for the Arctic ceratopsid dinosaur Pachyrhinosaurus perotorum". Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2018.1532464
Wilson, J.P., Ryan, M.J. & Evans, D.C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the 'Styracosaurus-line' dinosaurs". Royal Society Open Publishing. 7 (4). doi:10.1098/rsos.200284
Strony w kategorii „Ceratopsoidea”
Poniżej wyświetlono 46 spośród wszystkich 46 stron tej kategorii.