Leptoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki - pewnie wymaga jeszcze) |
m (→Spis gatunków) |
||
| (Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Leptoceratops''}} | |
| − | {| | + | {{Opis |
| − | | | + | |Autor = [[Paweł Kryta]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | | | + | |Korekta = [[Łukasz Czepiński]], [[Marcin Szermański]], [[Dawid Mika]] |
| − | | | + | |nazwa = ''Leptoceratops'' (leptoceratops) |
| − | | [[ | + | |długość = >2,6 (? 3-3,5)<ref>NMC 8889 osiągał ok. 2,33-2,44 m (=7 stóp 8 cali - 8 stóp), [[lektotyp]] ma dłuższą od niego o 18% żuchwę i o 4%, 18% i 20% kości kończyny przedniej (Sternberg, 1951). Dodson (1996, s. 303) podaje oszacowania, wg których ''Leptoceratops'' osiągał długość 2,4-2,7 m. UWGM-200 jest praktycznie tych samych wymiarów, co lektotyp (szacowane długości czaszek: 54 cm u UWGM-200 i 53 cm u AMNH 5205), lecz kości czaszki są niezrośnięte, co sugeruje, że okaz nie osiągnął dorosłości (Ott, 2007). Tereschenko (2008, s. 280), powołując się na swoją wcześniejszą publikację, podaje 3-3,5 m.</ref> m |
| − | + | |wysokość = | |
| − | [[ | + | |masa = >100-400<ref>NMC 8889 wg Paula (online 2010) - 93 kg. Lektotyp wg Bensona i in. (2014) - 416 kg.</ref> kg |
| + | |dieta = roślinożerny | ||
| + | |miejsce = [[Kanada]]<br> | ||
| + | <small>Alberta ([[formacja]] [[Scollard]])</small> | ||
| − | [[ | + | [[USA]]<br> |
| − | |} | + | <small>Montana (formacja [[Hell Creek]])</small><br> |
| − | </ | + | <small>?Wyoming (formacja ?[[Lance]]/[[Mateetse]])</small> |
| + | |czas = {{Występowanie|68|66}} | ||
| + | (68,2-66,7)<ref>Zob. komentarz do czasu występowania w opisie ''[[Triceratops]]'' oraz akapit [[#Paleoekologia i występowanie]].</ref>-?66 [[Ma]] | ||
| − | + | <small>[[późna kreda]] (późny [[mastrycht]])</small> | |
| + | |systematyka = [[Dinosauria]] | ||
| − | + | [[Ornithischia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Ceratopsia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | | | + | [[Leptoceratopsidae]] |
| − | + | |grafika = Leptoceratops_BW.jpg | |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja ''Leptoceratops''. [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Leptoceratops_BW.jpg Autor: Nobu Tamura] | |
| + | |PorównanieGrupa = Ceratopsia_bazalne | ||
| + | |PorównanieDługość = 3 | ||
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Leptoceratops'' to niewielki [[rodzaj]] dinozaura rogatego ([[ceratops]]a) należącego do rodziny [[leptoceratopsyd]]ów. Żył w późnej kredzie ([[mastrycht]]) na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Jak większość [[takson]]ów dinozaurów, jest to [[takson monotypowy]], czyli obejmujący tylko jeden [[gatunek]] (''Leptoceratops gracilis''). Jego skamieniałości znajdowano w Kanadzie oraz w USA. | ||
| − | < | + | ''Leptoceratops'' był roślinożernym zwierzęciem, które mogło się paść na czterech kończynach, bądź być sprawnym biegaczem poruszając się na dwóch nogach. Przy długości 2,5 metra, wysokości ok. 1 metra w biodrach<ref>Za Russell (1979), zwiększone dla rozmiarów największego osobnika.</ref> i masie w okolicach 100-400 kg plasuje się wśród małych dinozaurów rogatych. Był to dinozaur, na którego mogły polować takie teropody jak ''[[Tyrannosaurus]]'' lub „[[Dromaeosauridae|raptory]]” podobne lub należące do [[rodzaj]]u ''[[Acheroraptor]]''. |
| − | [[ | + | ==Budowa i spekulacja paleobiologiczne== |
| + | Budowa ''Leptoceratops'' została dość dokładnie opisana przez [[Charles M. Sternberg|Sternberga]] w 1951 r. Głowa tego dinozaura była bardzo duża, [[Gregory Paul]] (1997) oszacował, że przypadała na nią 1/4 całej objętości ciała. Dinozaur ten nie miał rogów, jedynie niewielki guz w okolicy nosowej, gdzie u bardziej zaawansowanych ceratopsów znajdował się róg. ''Leptoceratops'' miał rogowy dziób na przodzie pyska oraz kryzę z tyłu czaszki. Ta ostatnia była jednak bardzo słabo rozwinięta, pozbawiona okien (tzw. fenestracji), i mogła pełnić funkcję ozdobną, np. podczas zalotów. Rogowy dziób doskonale nadawał się do zrywania i cięcia nawet twardych części roślin. Mógł być używany także podczas walk godowych, walk o przywództwo w stadzie lub jako forma obrony przeciwko drapieżnikom. ''Leptoceratops'' miał "rogi" jarzmowe umieszczone po bokach głowy, jak u wielu innych ceratopsów. Mogły one służyć popisom i walkom godowych u samców tego gatunku. ''Leptoceratops'' miał dość dużą i zaokrągloną w widoku bocznym żuchwę, lecz nie tak wydatnie jak u jego krewniaka z rodzaju ''[[Udanoceratops]]''. W porównaniu z większymi gatunkami dinozaurów rogatych, np. ''[[Triceratops]]'', miał stosunkowo małe otwory nosowe a duże oczodoły. Zęby leptoceratopsa miały krawędzie służące do cięcia i rozcierania pokarmu. Tkwiły ciasno upakowane w szczękach za kostnym dziobem, lecz nie tworzyły baterii zębowych takich jak u zaawansowanych ceratopsów – w każdej pozycji występował tylko jeden ząb zapasowy. | ||
| − | + | [[Plik:Leptoceratops_gracilis_skeletal.jpg|300px|thumb|right|[http://qilong.wordpress.com/2011/03/09/skeletal-posture/ Rekonstrukcja szkieletu. Autor: Jaime A. Headden (proporcje mogą być nieprawidłowe)].]] | |
| − | [[ | + | Ogon leptoceratopsa nie był zbyt długi, ale nadal nieco dłuższy niż u jego bardziej [[zaawansowany]]ch ewolucyjnie krewnych. U jednego z osobników miał 38 kręgów a u drugiego, większego, 48 kręgów, wchodzących w skład ogona proporcjonalnie dłuższego niż u pierwszego osobnika. Może to sugerować wydłużanie ogona w [[ontogeneza|trakcie rozwoju]] (You i [[Peter Dodson|Dodson]], 2004). Ogon mógł stanowić dobrą przeciwwagę dla masywnej czaszki podczas poruszania się na dwóch kończynach. Dłoń była pięciopalczasta i podobna do tych u bardziej zaawansowanych [[neoceratops]]ów. Pazury dłoni miały kopytkowaty kształt, co sugeruje, że leptoceratops był częściowo czworonożny, chociaż pozostałe cechy świadczące o czworonożności nie były u niego wykształcone ([[Susannah Maidment|Maidment]] i [[Paul Barrett|Barrett]], 2014). Kości ramienia i przedramienia były krótsze, lecz masywniejsze w porównaniu z prawdopodobnie bardziej czworonożnym protoceratopsem ([[Charles M. Sternberg|Sternberg]], 1951; Maidment i Barrett, 2014). Kości, dzięki mniejszej i lżejszej czaszce, nie były tak obciążone, jak u innych zaawansowanych ceratopsów. Kość piszczelowa oraz kości śródstopia są wydłużone w stosunku do kości udowej, co umożliwiało szybkie poruszanie się na dwóch kończynach. Czteropalczasta stopa przypominała te występujące u bazalnych [[ornitopod]]ów ("hypsilofodontów"). Możliwe, że ciało było pokryte prapiórami – zob. opis ''[[Tianyulong]]''. |
| − | + | ==Systematyka== | |
| − | | | + | ''Leptoceratops'' jest członkiem rodziny [[leptoceratopsyd]]ów, która należy do [[neoceratops]]ów. Przedstawiciele tej grupy są bardziej zaawansowani od [[bazalny]]ch [[Ceratopsia|ceratopsów]] takich, jak np. ''[[Psittacosaurus]]''. Wszystkie ceratopsy miały kostne dzioby podobne do tych, jakie mają papugi. Neoceraptosy miały kryzy osłaniające kark, a te bardziej zaawansowane także rogi. |
| − | + | Dawniej leptoceratopsa często brano jako przedstawiciela [[protoceratopsyd]]ów ze względu na podobieństwo do [[rodzaj]]u ''[[Protoceratops]]''. Dziś powszechnie uznaje się go za przedstawiciela własnej, licznej w [[gatunek|gatunki]] grupy - leptoceratopsydów (w wielu książkach popularnonaukowych można znaleźć jeszcze błędne informacje o przynależności do protoceratopsydów). Według części badań pokrewieństwa ceratopsów, [[Leptoceratopsidae]] są bardziej zaawansowane (bliższe [[Ceratopsidae]]) niż [[Protoceratopsidae]], inne z kolei wskazują na odwrotny scenariusz (wówczas leptoceratopsydy są siostrzane względem [[Coronosauria|koronozaurów]] - protoceratopsydów i ceratopsydów). | |
| − | | | ||
| − | + | {{Drzewo}} | |
| − | | | + | {{klad| style=font-size:90%; line-height:100% |
| − | + | |1={{klad | |
| − | | [[ | + | |label1='''[[Leptoceratopsidae]]''' |
| + | |1={{klad | ||
| + | |1=''[[Asiaceratops]]'' | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1=''[[Cerasinops]]'' | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1=''[[Montanaceratops]]'' | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1=''[[Prenoceratops]]'' | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1={{klad | ||
| + | |1=''[[Udanoceratops]]'' | ||
| + | |2=''[[Leptoceratops]]'' | ||
| + | }} | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1=''[[Zhuchengceratops]]'' | ||
| + | |2={{klad | ||
| + | |1=''[[Gryphoceratops]]'' | ||
| + | |2=''[[Unescoceratops]]'' | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | }} | ||
| + | |2='''[[Coronosauria]]''' | ||
| + | }} | ||
| − | [[ | + | Powyższy [[kladogram]] pochodzi z publikacji o ''[[Aquilops]]'' (Farke ''et al.'', 2014) i ukazuje pokrewieństwa w obrębie leptoceratopsydów (wyniki zgodne z Ryan ''et al.'', 2012). |
| − | [[ | + | ==Etymologia== |
| + | Nazwa ''Leptoceratops gracilis'' oznacza "smukła mała rogata twarz" ([[Peter Dodson|Dodson]], 1996, s. 201), i odnosi się do smukłej budowy szkieletu tego zwierzęcia. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów ''lepto''-/λεπτο-' ("mały, cienki, smukły") '''cerat''-/κερατ-' ("rogaty") oraz '-''ops''/ωψ' ("twarz") (Creisler, online 2003). Również ''gracilis'' oznacza "smukły". | ||
| − | [[ | + | ==Materiał kopalny i historia odkryć== |
| + | [[Plik:Leptoceratopsidae_-_Leptoceratops.JPG|300px|thumb|right|[http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Leptoceratopsidae_-_Leptoceratops.JPG NMC 8887 i NMC 8888. Fot.: Hectonichus].]] | ||
| − | [[ | + | Znanych jest co najmniej 13 okazów ''Leptoceratops'', głównie z formacji [[Scollard]] w Albercie (10 okazów). |
| + | Pierwsze szczątki odkryto w roku [[1910]], a opisał je cztery lata później [[Barnum Brown]]. Okaz typowy to AMNH 5205 - częściowa czaszka (w tym kości nosowe, szczękowe, okolice oczodołu, tylna część kryzy, niekompletna żuchwa), artykułowane kręgi ogonowe, kompletna kończyna przednia i częściowa tylna. Brown wspomina też o drugim, nieco większym okazie<ref>Można przypuszczać, że oznaczono go numerem AMNH 5208 (Hwang, 2005; Makovicky, 2010; Eberth i in., 2013).</ref>. Ryan i [[Philip Currie|Currie]] (1998) wykluczyli z osobnika typowego ([[lektotyp]]u) kończynę tylną. | ||
| + | Później ([[1951]]) [[Charles M. Sternberg]] opisał trzy dość kompletne szkielety ''Leptoceratops'' (NMC 8887, NMC 8888, NMC 8889). | ||
| + | Kolejni autorzy przypisali następnych pięć częściowych szkieletów<ref>Ryan i Currie (1998) TMP 93.95.1 i TMP 95.86.1, Lyson i Longrich (2011) TMP 99.47.1 i TMP 2005.8.1 a Eberth i in. (2013) TMP 94.86.1.</ref>; wszystkie one pochodzą z Alberty (formacja Scollard). | ||
| + | Wątpliwe szczątki tego dinozaura znajdowano również w Wyoming (hrabstwo Park): niekompletny szkielet pozaczaszkowy i zęby (PU 18133), opisane przez [[John Ostrom|Ostroma]] w [[1978]] roku. Chinnery (2004, s. 580) podała, że okaz zawiera również kość jarzmową, bardziej przypominającą ''[[Prenoceratops]]'' a pochodzi prawdopodobnie z osadów czasowo jemu bliższych. Identyfikacja kolejnego zęba z Wyoming również jest niepewna<ref>Ząb AMNH 2571 z Pinyon Conglomerate, opisany przez McKenna'ę i Love'a w [[1970]] roku, nie został porównany z ''[[Montanoceratops]]'' ani innymi leptoceratopsydami i nie jest pewne, czy pochodzi z późnego [[mastrycht]]u, zatem przypisanie do ''Leptoceratops'' jest wątpliwe.</ref>. W [[2001]] roku Ott i Buckley ogłosili, że w [[1992]] roku odkryto w osadach formacji [[Hell Creek]] (Montana) niekompletną czaszkę ''Leptoceratops'' a później ząb; zostały one opisane w [[2007]] r.<ref>Czaszka to UWGM-200 a ząb UWGM-201; pochodzą z różnych poziomów stratygraficznych z hrabstwa Carter (Ott, 2007).</ref>. | ||
| − | [[ | + | Pozostały materiał zaliczony do ''Leptoceratops'' zapewne od niego nie pochodzi<ref>Do tego [[rodzaj]]u przypisywano materiał pochodzący z wcześniejszego przedziału czasowego ([[kampan]]) - [[formacja|formacje]] [[Dinosaur Park]] i [[Two Medicine]] - lecz później ustanawiano na jego podstawie nowe rodzaje i gatunki (jak ''[[Cerasinops]]'', ''[[Unescoceratops]]''). [[David Weishampel|Weishampel]] i in. (2004) wyliczyli obecność ?''L.'' [[sp.]] w nienazwanej jednostce z Nevady, formacji [[Livingston]] (Montana) i formacji Harebell (Wyoming).</ref>. |
| + | Opisany w roku [[1942]] przez Browna i Schlaikjera drugi gatunek leptoceratopsa o nazwie ''L. cerorhynchus'' występował we wczesnym [[mastrycht|mastrychcie]]. W roku [[1951]] [[Charles M. Sternberg]], ze względu na duże różnice w porównaniu z ''L. gracilis'', stworzył dla gatunku ''L. cerorhynchus'' nowy rodzaj, mianowicie ''[[Montanoceratops]]''. | ||
| − | + | ==Pożywienie== | |
| + | ''Leptoceratops'', jak wszystkie ceratopsy, był zwierzęciem roślinożernym, dokładny skład jego diety jest jednak nieznany. Prawdopodobnie na pożywienie składały się głównie paprocie, sagowce oraz liście krzewów i niskich drzew. Twardy dziób doskonale nadawał się do cięcia na twardych części roślin takich jak korzonki i gałązki. Możliwe także, że na dietę leptoceratopsa składały się rośliny wodne rosnące u brzegów rzek i zbiorników wodnych. Jego dość długie kończyny przednie mogły służyć do wygrzebywania z ziemi np. larw i korzonków. Swoją dietę mógł też uzupełniać o owady. | ||
| − | + | ==Paleoekologia i występowanie== | |
| − | + | Późny [[mastrycht]] to okres występowania wielu dinozaurów. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Wiele okazów ''Leptoceratops'' zostało znalezionych na terenie Alberty (10), mniej na terenie Stanów Zjednoczonych. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku ''[[Triceratops]]'' (Eberth i in. [2013] wyliczają 7 okazów [[Ceratopsidae]] z Alberty, prawdopodobnie ''Triceratops''), ''[[Edmontosaurus]]'' oraz prawdopodobnie ''[[Pachycephalosaurus]]''<ref>[[Ceratopsidae]] (zwłaszcza ''[[Triceratops]]'') i [[Hadrosauridae]] (''[[Edmontosaurus]]'') prawdopodobnie nie są znane z tego terenu a w każdym razie są rzadkie i niediagnostyczne. W drugim wydaniu The Dinosauria odnotowuje się obecność ''[[Edmontosaurus]]'' w formacji Scollard ([[John Horner|Horner]] i in., 2004; [[David Weishampel|Weishampel]] i in., 2004). W Paleobiology Database podano jedno wystąpienie [[Hadrosauridae]] (drugie nie jest uźródłowione). Choć Eberth i in. (2013) podają w tabeli 1 Hadrosauridae [[indet.]], to wyraźnie wskazali, że ''Edmontosaurus'' nie jest znany z formacji Scollard oraz brak hadrozaurydów w dodatku do publikacji. Ryan i Russel (2001, s. 297) podają, że identyfikacja hadrozaurydów, znanych wyłącznie z zębów, jest wątpliwa. | |
| − | ''Leptoceratops'' | + | Eberth i in. (2013) wspominają o dużym niezidentyfikowanym okazie [[pachycefalozauryd]]a z formacji Scollard. Z kanadyjskiej prowincji Saskatchewan, która w kredzie znajdowała się bliżej wybrzeża, znane są ceratopsydy, lecz nie ''Leptoceratops'', co wskazuje, że za odmienność fauny formacji Scollard od położonych w USA nie wyjaśnia sama wysokość geograficzna.</ref>. W Ameryce Północnej środowisko było zróżnicowane. Lehman (1987) wyróżnił trzy fauny: podgórską (''piedmont''), oddaloną od morza „faunę ''Leptoceratops''”, nizinną ''Triceratops'' i położoną na południu ''[[Alamosaurus]]''<ref>Vavrek i Larsson (2010) stwierdzili, że jest to błędna hipoteza, lecz badanie to ograniczone zostało do czterech stanowisk (formacji): Hell Creek (Montana), Hell Creek (Dakota Północna), Lance (Wyoming) i wcześniejszej Horseshoe Canyon (Alberta), co nie pozwala na testowanie hipotezy Lehmana.</ref>. |
| − | ''Leptoceratops'' | + | ''Leptoceratops'' preferował prawdopodobnie odmienne środowiska niż ''[[Edmontosaurus]]'', ''[[Triceratops]]'' i ''[[Pachycephalosaurus]]'' . Zapewne żył głównie na obszarach podgórskich (wyżynnych), z daleka od wybrzeża, chłodniejszych i suchszych, niż bliższe morzu, położone bardziej na południe równiny, na których dominowały ''[[Triceratops]]'' i ''[[Edmontosaurus]]'' ([[Charles M. Sternberg|Sternberg]], 1951; Lehman, 1987; Sampson i Loewen, 2005). W środowisku leptoceratopsa występowały także ornitopody ''[[Thescelosaurus]]'' i pancerne ''[[Ankylosaurus]]''. Wśród drapieżników trzeba wyróżnić [[tyrannosaurus|tyranozaura]]. Obok nich żyły prawdopodobnie wszystkożerne [[ornitomimozaur]]y (Eberth i in. 2013), prymitywne ptaki i ssaki, takie jak ''Didelphodon, Mesodma, Gypsonictops, Cimolodon'' (Hunter i Archibald, 2002) a także krokodyle, champsozaury, łuskonośne, żółwie i płazy (Paleobiology Database). W powietrzu zostało niewiele pterozaurów, wśród których dominował olbrzymi kecalkoatl (''Quetzalcoatlus''). W morzach panowały mozazaury i rekiny. Roślinność to przede wszystkim rośliny okrytonasienne, które w późnej kredzie były podstawowym składnikiem flory lądowej. Wśród roślinności morskiej dominowały jednokomórkowe Coccolithophyceae, których pozostałości to kokolity. |
| − | + | Możliwe, że ''Leptoceratops'' nie dotrwał do końca mezozoiku lub przynajmniej był rzadszy<ref>Znaleziska ''Leptoceratops'' ograniczone są do dolnych warstw formacji [[Scollard]], zaś ''Triceratops'' występuje zarówno w osadach dolnych (4 okazy), jak i górnych (3) (Eberth i in., 2013). Dwa okazy z formacji [[Hell Creek]] (Montana) znane są z górnej połowy oraz ze środkowej części formacji (Ott, 2007). Pozycja stratygraficzna szczątków z Wyoming nie jest znana (Ostrom, 1978; Chinnery, 2004).</ref>. | |
| − | ''Leptoceratops'' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | ''Leptoceratops'' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| − | U dinozaurów | + | U dinozaurów (podobnie jak u innych kopalnych organizmów) zachowują się ich kości, które nie dają wiele informacji na temat biologii i zachowania (behawioru) zwierzęcia - z kolei inne szczątki (jak tropy, odciski skóry, [[koprolit]]y) są bardzo rzadkie. Porównywanie anatomii form prehistorycznych z dzisiejszymi zwierzętami umożliwia jednak spekulowanie dotyczące biologii tych kopalnych stworzeń: |
| − | === | + | ===Kończyny, postawa i poruszanie się=== |
| − | + | [[Plik:Leptoceratops_gracilis.jpg|200px|thumb|right|Kończyna przednia. Źródło: Brown, 1914.]] | |
| − | + | ''Leptoceratops'' miał, jak większość dinozaurów, długie kończyny tylne i krótkie przednie. Długie kości śródstopia oraz dłuższa od kości udowej kość piszczelowa zapewniały dobre proporcje, umożliwiające szybki bieg. Kości ręki były podobnej długości. Łopatka był krótka, w porównaniu ze spokrewnionym z nim [[protoceratops]]em. | |
| − | ''Leptoceratops'' | ||
| − | + | Nie jest pewne, czy ''Leptoceratops'' poruszał się na dwóch, czy na czterech nogach, czy może wykorzystywał oba sposoby lokomocji, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Być może, tak jak u bardziej [[takson bazalny|bazalnego]] [[ceratops]]a ''[[Psittacosaurus]]'', młode okazy były w większym stopniu czworonożne niż dorosłe (Zhao i in., 2013). Pazury dłoni były kopytkowate, co sugeruje, że leptoceratops był częściowo czworonożny i, choć pozostałe cechy świadczące o takim sposobie poruszania się nie były u niego wykształcone ([[Susannah Maidment|Maidment]] i [[Paul Barrett|Barrett]], 2014), budowa kończyn przednich wskazuje, że chód czworonożny był u niego możliwy. Kończyny przednie były wystarczająco długie, by służyć do lokomocji i miały proporcje sugerujące powolne poruszanie się, z kolei tylne, z budową lepiej przystosowaną do biegu, sugerują, że ''Leptoceratops'' poruszał się szybciej na dwóch nogach, np. podczas ucieczki (Senter, 2007 i tam cytowane). Długi i ciężki ogon pomagał w utrzymywaniu równowagi podczas dwunożnego chodu lub biegu, a także stanowił dobrą przeciwwagę dla ciężkiej przedniej części ciała. Niestety, do tej pory nie znaleziono tropów, które można przypisać do leptoceratopsa, a które z pewnością rzuciłyby więcej światła na sposób lokomocji tego dinozaura. | |
| − | |||
===Zachowania stadne=== | ===Zachowania stadne=== | ||
| − | ''Leptoceratops'' | + | ''Leptoceratops'' mógł - jak wiele dinozaurów ptasiomiednicznych - tworzyć stada liczące dziesiątki, niekiedy nawet setki osobników. Podczas żeru kilka dinozaurów zapewne stało na warcie i doglądało niebezpieczeństw. Gdy takie się pojawiały, leptoceratopsy, pozbawione dostatecznej ochrony przed drapieżnikami, zapewne uciekały całym stadem. Być może tworzyły stada mieszane wraz z hadrozaurami i innymi ceratopsami. |
===Gody i rozród=== | ===Gody i rozród=== | ||
| − | Samce leptoceratopsów, jako zwierzęta przypuszczalnie stadne, | + | Samce leptoceratopsów, jako zwierzęta przypuszczalnie stadne, niechybnie rywalizowały ze sobą o samice. Podczas rywalizacji prawdopodobnie dochodziło do walki między samcami, która była poprzedzona popisami i rykami. Jeżeli to nie dawało skutków, dochodziło do pojedynku, w trakcie którego wykorzystywany mógł być guz na nosie albo "rogi" po bokach głowy. Zwycięzca walki otrzymywał prawo do kopulacji z samicą. Jak większość dinozaurów roślinożernych, leptoceratopsy prawdopodobnie wędrowały stadami w miejsca lęgowe, aby tam samice składały jaja, które mogły być umieszczane w dziurze wykopanej w ziemi,po czym przykrywane liśćmi i gałązkami, które, gnijąc, zapewniały im izolację termiczną. |
==''Leptoceratops'' w kulturze masowej== | ==''Leptoceratops'' w kulturze masowej== | ||
| − | ''Leptoceratops'' | + | ''Leptoceratops'' wystąpił w grze konsolowej "The Lost World: Jurassic Park". Poza tym nie był bohaterem filmów oraz książek o tematyce przygodowej i science-fiction. Jednakże jest on popularnym dinozaurem i pojawia się w wielu ogólnodostępnych książkach popularnonaukowych. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Leptoceratops'' | ! ''Leptoceratops'' | ||
| − | | [[Brown]], [[1914]] | + | | {{Kpt|[[Barnum Brown|Brown]]}}, [[1914]] |
|- | |- | ||
! ''L. gracilis'' | ! ''L. gracilis'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Brown}}, 1914 |
|- | |- | ||
| ''L. cerorhynchus'' | | ''L. cerorhynchus'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Brown i Schlaikjer}}, [[1942]] |
| − | | = ''[[ | + | | = ''[[Montanoceratops]] cerorhynchus'' |
| − | | ( | + | | {{Kpt|(Brown i Schlaikjer, 1942) [[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1951]] |
|} | |} | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | <small><references/></small> | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small> |
| − | + | # Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5): e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]] | |
| − | http://www. | + | # Brown, B. (1914) "Leptoceratops, a new genus of Ceratopsia from the Edmonton Cretaceous of Alberta" Bulletin of the American Museum of Natural History, 33: 567-580. |
| − | + | # Chinnery, B. (2004) "Description of Prenoceratops pieganensis gen. et sp. nov. (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Two Medicine Formation of Montana" Journal of Vertebrate Paleontology, 24(3): 572-590. | |
| − | http:// | + | # Creisler, B. (online 2003) "Dinosauria Translation and Pronunciation Guide L" http://www.dinosauria.com/dml/names/dinol.htm [kopia: http://archive.today/Z6aUN ] |
| − | + | # Dodson, P. (1996) "The Horned Dinosaurs" wyd. Princeton University, New Jersey, 1-346. | |
| − | + | # Eberth, D.A., Evans, D.C., Brinkman, D., Therrien, F., Tanke, D.H.T. & Russell, L.S. (2013) "Dinosaur Biostratigraphy of the Edmonton Group (Upper Cretaceous), Alberta, Canada: Evidence for Climate Influence" Canadian Journal of Earth Sciences, 50(7): 701-726. [[doi:10.1139/cjes-2012-0185]] | |
| + | # Farke, A.A., Maxwell, W.D., Cifelli, R.L. & Wedel, M.J. (2014). "A Ceratopsian Dinosaur from the Lower Cretaceous of Western North America, and the Biogeography of Neoceratopsia". PLoS ONE 9(12): e112055. [[doi:10.1371/journal.pone.0112055]] | ||
| + | # Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 438-463. | ||
| + | # Hunter, J.P. & Archibald, J.D. (2002) "Mammals from the end of the age of dinosaurs in North Dakota and southeastern Montana, with a reappraisal of geographic differentiation among Lancian mammals" [w:] Hartman, J.H., Johnson, K.R. & Nichols, D.J. "The Hell Creek Formation and the Cretaceous-Tertiary boundary in the northern Great Plains: An Integrated continental record of the end of the Cretaceous" Geological Society of America Special Paper, 361: 191-216. | ||
| + | # Hwang, S.H. (2005) "Phylogenetic Patterns of Enamel Microstructure in Dinosaur Teeth" Journal of Morphology, 266(2): 208-240. [[doi:10.1002/jmor.10372]] | ||
| + | # Lehman, T.M. (1987) "Late Maastrichtian paleoenvironments and dinosaur biogeography in the Western Interior of North America" Palaeogeography, Palaeoecology, Palaeoclimatology, 60: 189-217. [[doi:10.1016/0031-0182(87)90032-0]] [abstrakt] | ||
| + | # Lyson, T.R. & Longrich, N.R. (2011) "Spatial niche partitioning in dinosaurs from the latest cretaceous (Maastrichtian) of North America" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 278 (1709): 1158-1164. [[doi:10.1098/rspb.2010.1444]] [suplement] | ||
| + | # Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2014) "Osteological correlates for quadrupedality in ornithischian dinosaurs" Acta Palaeontologica Polonica, 59(1): 53-70. [[doi:10.4202/app.2012.0065]] | ||
| + | # McKenna, M.C. & Love, J.D. (1970) "Local stratigraphic and tectonic significance of Leptoceratops, a Cretaceous dinosaur in the Pinyon Conglomerate, northwestern Wyoming" U.S. Geological Survey Professional Paper, 700D: D55-D61. | ||
| + | # Makovicky, P.J. (2010) "A Redescription of the Montanoceratops cerorhynchus Holotype with a Review of Referred Material" [w:] Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J. & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, Bloomington, 68-82. | ||
| + | # Ostrom, J.H. (1978) "Leptoceratops gracilis from the "Lance" Formation of Wyoming" Journal of Paleontology, 52(3): 697-704. | ||
| + | # Ott, C.J. (2007) "Cranial anatomy and biogeography of the first Leptoceratops gracilis (Dinosauria: Ornithischia) specimens from the Hell Creek Formation, Southeast Montana" [w:] Carpenter, K. (red.) "Horns and beaks: ceratopsian and ornithopod dinosaurs" Indiana University Press: 213-233. | ||
| + | # Ott, C. J. & Buckley, L. (2001) "First report of protoceratopsidae from the Hell Creek Formation" Journal of Vertebrate Paleontology, 21(3-suplement), 86A. [abstrakt] | ||
| + | # Paleobiology Database - PaleoDB collection 14569 http://fossilworks.org/bridge.pl?a=collectionSearch&collection_no=14569 | ||
| + | # Paul, G.S. (1997) "Dinosaur models: the good, the bad, and using them to estimate the mass of dinosaurs" [w:] Wolberg, D.L., Stump, E. & Rosenberg, G.D. (red.) "Dinofest International Proceedings" Academy of Natural Sciences, Philadelphia, Pennsylvania: 129-154. | ||
| + | # Paul, G.S. (online 2010) "Mass estimate table" http://www.gspauldino.com/data.html | ||
| + | # Russell, D.A. (1970) "A skeletal reconstruction of Leptoceratops gracilis from the upper Edmonton Formation (Cretaceous) of Alberta" Canadian Journal of Earth Sciences, 7(1): 181-184. [[doi:10.1139/e70-014]] | ||
| + | # Ryan, M.J. & Currie, P.J. (1998) "First report of protoceratopsians (Neoceratopsia) from the Late Cretaceous Judith River Group, Alberta, Canada" Canadian Journal of Earth Sciences, 35(7): 820-826. [[doi:10.1139/e98-033]] | ||
| + | # Ryan, M.J., Evans, D.C., Cuttie, P.J., Brown, C.M. & Brinkman, D. (2012). "New leptoceratopsids from the Upper Cretaceous of Alberta, Canada". Cretaceous Research 35: 69-80. [[doi:10.1016/j.cretres.2011.11.018]] | ||
| + | # Ryan, M.J. & Russell, A.P. (2001) "Dinosaurs of Alberta (Exclusive of Aves)" [w:] Tanke, D.H. & Carpenter, K. (red.) "Mesozoic Vertebrate Life: New Research Inspired by the Paleontology of Philip J. Currie" Indiana University Press: 279-297. | ||
| + | # Sampson, S.D. & Loewen, M.A. (2005) "Tyrannosaurus rex from the Upper Cretaceous (Maastrichtian) North Horn Formation of Utah: Biogeographic and paleoecologic implications" Journal of Vertebrate Paleontology, 25(2): 469-472. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0469:TRFTUC]2.0.CO;2 | ||
| + | # Senter, P. (2007) "Analysis of forelimb function in basal ceratopsians" Journal of Zoology, 273(3): 305-314. [[doi:10.1111/j.1469-7998.2007.00329.x]] | ||
| + | # Sternberg, C.M. (1951) "Complete skeleton of Leptoceratops gracilis Brown from the Upper Edmonton Member on Red Deer River, Alberta" National Museum of Canada Bulletin, 123: 225-255. | ||
| + | # Tereschenko, V.S. (2008) "Adaptive features of protoceratopoids (Ornithischia: Neoceratopsia)" Paleontological Journal, 42(3): 273-286. [[doi:10.1134/S003103010803009X]] | ||
| + | # Vavrek, M.J. & Larsson, H.C. (2010) "Low beta diversity of Maastrichtian dinosaurs of North America" Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(18): 8265-8268. [[doi:10.1073/pnas.0913645107]] | ||
| + | # Weishampel, D.B., Barrett, P.M., Coria, R.A., Le Loeuff, J. Xu, X., Zhao, X., Sahni, A., Gomani, E.M.P. & Noto, C.R. (2004) "Dinosaur Distribution" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" University of California Press, 517-606. | ||
| + | # You, H. & Dodson, P. (2004) "Basal ceratopsia" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" University of California Press: 478-493. | ||
| + | # Zhao, Q., Benton, M.J. Sullivan, C., Sander, M.P. & Xu, X. (2013) "Histology and postural change during the growth of the ceratopsian dinosaur Psittacosaurus lujiatunensis" Nature Communications, 4: 2079. [[doi:10.1038/ncomms3079]] | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 14:08, 27 maj 2024
| Autor: | Paweł Kryta, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Łukasz Czepiński, Marcin Szermański, Dawid Mika |
| Leptoceratops (leptoceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | >2,6 (? 3-3,5)[1] m | ||||
| Masa | >100-400[2] kg | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Kanada USA | ||||
| Czas |
późna kreda (późny mastrycht) | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja Leptoceratops. Autor: Nobu Tamura
Porównanie wielkości Leptoceratops i człowieka. | |||||
Wstęp
Leptoceratops to niewielki rodzaj dinozaura rogatego (ceratopsa) należącego do rodziny leptoceratopsydów. Żył w późnej kredzie (mastrycht) na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Jak większość taksonów dinozaurów, jest to takson monotypowy, czyli obejmujący tylko jeden gatunek (Leptoceratops gracilis). Jego skamieniałości znajdowano w Kanadzie oraz w USA.
Leptoceratops był roślinożernym zwierzęciem, które mogło się paść na czterech kończynach, bądź być sprawnym biegaczem poruszając się na dwóch nogach. Przy długości 2,5 metra, wysokości ok. 1 metra w biodrach[4] i masie w okolicach 100-400 kg plasuje się wśród małych dinozaurów rogatych. Był to dinozaur, na którego mogły polować takie teropody jak Tyrannosaurus lub „raptory” podobne lub należące do rodzaju Acheroraptor.
Budowa i spekulacja paleobiologiczne
Budowa Leptoceratops została dość dokładnie opisana przez Sternberga w 1951 r. Głowa tego dinozaura była bardzo duża, Gregory Paul (1997) oszacował, że przypadała na nią 1/4 całej objętości ciała. Dinozaur ten nie miał rogów, jedynie niewielki guz w okolicy nosowej, gdzie u bardziej zaawansowanych ceratopsów znajdował się róg. Leptoceratops miał rogowy dziób na przodzie pyska oraz kryzę z tyłu czaszki. Ta ostatnia była jednak bardzo słabo rozwinięta, pozbawiona okien (tzw. fenestracji), i mogła pełnić funkcję ozdobną, np. podczas zalotów. Rogowy dziób doskonale nadawał się do zrywania i cięcia nawet twardych części roślin. Mógł być używany także podczas walk godowych, walk o przywództwo w stadzie lub jako forma obrony przeciwko drapieżnikom. Leptoceratops miał "rogi" jarzmowe umieszczone po bokach głowy, jak u wielu innych ceratopsów. Mogły one służyć popisom i walkom godowych u samców tego gatunku. Leptoceratops miał dość dużą i zaokrągloną w widoku bocznym żuchwę, lecz nie tak wydatnie jak u jego krewniaka z rodzaju Udanoceratops. W porównaniu z większymi gatunkami dinozaurów rogatych, np. Triceratops, miał stosunkowo małe otwory nosowe a duże oczodoły. Zęby leptoceratopsa miały krawędzie służące do cięcia i rozcierania pokarmu. Tkwiły ciasno upakowane w szczękach za kostnym dziobem, lecz nie tworzyły baterii zębowych takich jak u zaawansowanych ceratopsów – w każdej pozycji występował tylko jeden ząb zapasowy.
Ogon leptoceratopsa nie był zbyt długi, ale nadal nieco dłuższy niż u jego bardziej zaawansowanych ewolucyjnie krewnych. U jednego z osobników miał 38 kręgów a u drugiego, większego, 48 kręgów, wchodzących w skład ogona proporcjonalnie dłuższego niż u pierwszego osobnika. Może to sugerować wydłużanie ogona w trakcie rozwoju (You i Dodson, 2004). Ogon mógł stanowić dobrą przeciwwagę dla masywnej czaszki podczas poruszania się na dwóch kończynach. Dłoń była pięciopalczasta i podobna do tych u bardziej zaawansowanych neoceratopsów. Pazury dłoni miały kopytkowaty kształt, co sugeruje, że leptoceratops był częściowo czworonożny, chociaż pozostałe cechy świadczące o czworonożności nie były u niego wykształcone (Maidment i Barrett, 2014). Kości ramienia i przedramienia były krótsze, lecz masywniejsze w porównaniu z prawdopodobnie bardziej czworonożnym protoceratopsem (Sternberg, 1951; Maidment i Barrett, 2014). Kości, dzięki mniejszej i lżejszej czaszce, nie były tak obciążone, jak u innych zaawansowanych ceratopsów. Kość piszczelowa oraz kości śródstopia są wydłużone w stosunku do kości udowej, co umożliwiało szybkie poruszanie się na dwóch kończynach. Czteropalczasta stopa przypominała te występujące u bazalnych ornitopodów ("hypsilofodontów"). Możliwe, że ciało było pokryte prapiórami – zob. opis Tianyulong.
Systematyka
Leptoceratops jest członkiem rodziny leptoceratopsydów, która należy do neoceratopsów. Przedstawiciele tej grupy są bardziej zaawansowani od bazalnych ceratopsów takich, jak np. Psittacosaurus. Wszystkie ceratopsy miały kostne dzioby podobne do tych, jakie mają papugi. Neoceraptosy miały kryzy osłaniające kark, a te bardziej zaawansowane także rogi. Dawniej leptoceratopsa często brano jako przedstawiciela protoceratopsydów ze względu na podobieństwo do rodzaju Protoceratops. Dziś powszechnie uznaje się go za przedstawiciela własnej, licznej w gatunki grupy - leptoceratopsydów (w wielu książkach popularnonaukowych można znaleźć jeszcze błędne informacje o przynależności do protoceratopsydów). Według części badań pokrewieństwa ceratopsów, Leptoceratopsidae są bardziej zaawansowane (bliższe Ceratopsidae) niż Protoceratopsidae, inne z kolei wskazują na odwrotny scenariusz (wówczas leptoceratopsydy są siostrzane względem koronozaurów - protoceratopsydów i ceratopsydów).
| Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy. |
| |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Powyższy kladogram pochodzi z publikacji o Aquilops (Farke et al., 2014) i ukazuje pokrewieństwa w obrębie leptoceratopsydów (wyniki zgodne z Ryan et al., 2012).
Etymologia
Nazwa Leptoceratops gracilis oznacza "smukła mała rogata twarz" (Dodson, 1996, s. 201), i odnosi się do smukłej budowy szkieletu tego zwierzęcia. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów lepto-/λεπτο-' ("mały, cienki, smukły") 'cerat-/κερατ-' ("rogaty") oraz '-ops/ωψ' ("twarz") (Creisler, online 2003). Również gracilis oznacza "smukły".
Materiał kopalny i historia odkryć
Znanych jest co najmniej 13 okazów Leptoceratops, głównie z formacji Scollard w Albercie (10 okazów). Pierwsze szczątki odkryto w roku 1910, a opisał je cztery lata później Barnum Brown. Okaz typowy to AMNH 5205 - częściowa czaszka (w tym kości nosowe, szczękowe, okolice oczodołu, tylna część kryzy, niekompletna żuchwa), artykułowane kręgi ogonowe, kompletna kończyna przednia i częściowa tylna. Brown wspomina też o drugim, nieco większym okazie[5]. Ryan i Currie (1998) wykluczyli z osobnika typowego (lektotypu) kończynę tylną. Później (1951) Charles M. Sternberg opisał trzy dość kompletne szkielety Leptoceratops (NMC 8887, NMC 8888, NMC 8889). Kolejni autorzy przypisali następnych pięć częściowych szkieletów[6]; wszystkie one pochodzą z Alberty (formacja Scollard). Wątpliwe szczątki tego dinozaura znajdowano również w Wyoming (hrabstwo Park): niekompletny szkielet pozaczaszkowy i zęby (PU 18133), opisane przez Ostroma w 1978 roku. Chinnery (2004, s. 580) podała, że okaz zawiera również kość jarzmową, bardziej przypominającą Prenoceratops a pochodzi prawdopodobnie z osadów czasowo jemu bliższych. Identyfikacja kolejnego zęba z Wyoming również jest niepewna[7]. W 2001 roku Ott i Buckley ogłosili, że w 1992 roku odkryto w osadach formacji Hell Creek (Montana) niekompletną czaszkę Leptoceratops a później ząb; zostały one opisane w 2007 r.[8].
Pozostały materiał zaliczony do Leptoceratops zapewne od niego nie pochodzi[9]. Opisany w roku 1942 przez Browna i Schlaikjera drugi gatunek leptoceratopsa o nazwie L. cerorhynchus występował we wczesnym mastrychcie. W roku 1951 Charles M. Sternberg, ze względu na duże różnice w porównaniu z L. gracilis, stworzył dla gatunku L. cerorhynchus nowy rodzaj, mianowicie Montanoceratops.
Pożywienie
Leptoceratops, jak wszystkie ceratopsy, był zwierzęciem roślinożernym, dokładny skład jego diety jest jednak nieznany. Prawdopodobnie na pożywienie składały się głównie paprocie, sagowce oraz liście krzewów i niskich drzew. Twardy dziób doskonale nadawał się do cięcia na twardych części roślin takich jak korzonki i gałązki. Możliwe także, że na dietę leptoceratopsa składały się rośliny wodne rosnące u brzegów rzek i zbiorników wodnych. Jego dość długie kończyny przednie mogły służyć do wygrzebywania z ziemi np. larw i korzonków. Swoją dietę mógł też uzupełniać o owady.
Paleoekologia i występowanie
Późny mastrycht to okres występowania wielu dinozaurów.
Wiele okazów Leptoceratops zostało znalezionych na terenie Alberty (10), mniej na terenie Stanów Zjednoczonych. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku Triceratops (Eberth i in. [2013] wyliczają 7 okazów Ceratopsidae z Alberty, prawdopodobnie Triceratops), Edmontosaurus oraz prawdopodobnie Pachycephalosaurus[10]. W Ameryce Północnej środowisko było zróżnicowane. Lehman (1987) wyróżnił trzy fauny: podgórską (piedmont), oddaloną od morza „faunę Leptoceratops”, nizinną Triceratops i położoną na południu Alamosaurus[11].
Leptoceratops preferował prawdopodobnie odmienne środowiska niż Edmontosaurus, Triceratops i Pachycephalosaurus . Zapewne żył głównie na obszarach podgórskich (wyżynnych), z daleka od wybrzeża, chłodniejszych i suchszych, niż bliższe morzu, położone bardziej na południe równiny, na których dominowały Triceratops i Edmontosaurus (Sternberg, 1951; Lehman, 1987; Sampson i Loewen, 2005). W środowisku leptoceratopsa występowały także ornitopody Thescelosaurus i pancerne Ankylosaurus. Wśród drapieżników trzeba wyróżnić tyranozaura. Obok nich żyły prawdopodobnie wszystkożerne ornitomimozaury (Eberth i in. 2013), prymitywne ptaki i ssaki, takie jak Didelphodon, Mesodma, Gypsonictops, Cimolodon (Hunter i Archibald, 2002) a także krokodyle, champsozaury, łuskonośne, żółwie i płazy (Paleobiology Database). W powietrzu zostało niewiele pterozaurów, wśród których dominował olbrzymi kecalkoatl (Quetzalcoatlus). W morzach panowały mozazaury i rekiny. Roślinność to przede wszystkim rośliny okrytonasienne, które w późnej kredzie były podstawowym składnikiem flory lądowej. Wśród roślinności morskiej dominowały jednokomórkowe Coccolithophyceae, których pozostałości to kokolity.
Możliwe, że Leptoceratops nie dotrwał do końca mezozoiku lub przynajmniej był rzadszy[12].
Paleobiologia
U dinozaurów (podobnie jak u innych kopalnych organizmów) zachowują się ich kości, które nie dają wiele informacji na temat biologii i zachowania (behawioru) zwierzęcia - z kolei inne szczątki (jak tropy, odciski skóry, koprolity) są bardzo rzadkie. Porównywanie anatomii form prehistorycznych z dzisiejszymi zwierzętami umożliwia jednak spekulowanie dotyczące biologii tych kopalnych stworzeń:
Kończyny, postawa i poruszanie się
Leptoceratops miał, jak większość dinozaurów, długie kończyny tylne i krótkie przednie. Długie kości śródstopia oraz dłuższa od kości udowej kość piszczelowa zapewniały dobre proporcje, umożliwiające szybki bieg. Kości ręki były podobnej długości. Łopatka był krótka, w porównaniu ze spokrewnionym z nim protoceratopsem.
Nie jest pewne, czy Leptoceratops poruszał się na dwóch, czy na czterech nogach, czy może wykorzystywał oba sposoby lokomocji, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Być może, tak jak u bardziej bazalnego ceratopsa Psittacosaurus, młode okazy były w większym stopniu czworonożne niż dorosłe (Zhao i in., 2013). Pazury dłoni były kopytkowate, co sugeruje, że leptoceratops był częściowo czworonożny i, choć pozostałe cechy świadczące o takim sposobie poruszania się nie były u niego wykształcone (Maidment i Barrett, 2014), budowa kończyn przednich wskazuje, że chód czworonożny był u niego możliwy. Kończyny przednie były wystarczająco długie, by służyć do lokomocji i miały proporcje sugerujące powolne poruszanie się, z kolei tylne, z budową lepiej przystosowaną do biegu, sugerują, że Leptoceratops poruszał się szybciej na dwóch nogach, np. podczas ucieczki (Senter, 2007 i tam cytowane). Długi i ciężki ogon pomagał w utrzymywaniu równowagi podczas dwunożnego chodu lub biegu, a także stanowił dobrą przeciwwagę dla ciężkiej przedniej części ciała. Niestety, do tej pory nie znaleziono tropów, które można przypisać do leptoceratopsa, a które z pewnością rzuciłyby więcej światła na sposób lokomocji tego dinozaura.
Zachowania stadne
Leptoceratops mógł - jak wiele dinozaurów ptasiomiednicznych - tworzyć stada liczące dziesiątki, niekiedy nawet setki osobników. Podczas żeru kilka dinozaurów zapewne stało na warcie i doglądało niebezpieczeństw. Gdy takie się pojawiały, leptoceratopsy, pozbawione dostatecznej ochrony przed drapieżnikami, zapewne uciekały całym stadem. Być może tworzyły stada mieszane wraz z hadrozaurami i innymi ceratopsami.
Gody i rozród
Samce leptoceratopsów, jako zwierzęta przypuszczalnie stadne, niechybnie rywalizowały ze sobą o samice. Podczas rywalizacji prawdopodobnie dochodziło do walki między samcami, która była poprzedzona popisami i rykami. Jeżeli to nie dawało skutków, dochodziło do pojedynku, w trakcie którego wykorzystywany mógł być guz na nosie albo "rogi" po bokach głowy. Zwycięzca walki otrzymywał prawo do kopulacji z samicą. Jak większość dinozaurów roślinożernych, leptoceratopsy prawdopodobnie wędrowały stadami w miejsca lęgowe, aby tam samice składały jaja, które mogły być umieszczane w dziurze wykopanej w ziemi,po czym przykrywane liśćmi i gałązkami, które, gnijąc, zapewniały im izolację termiczną.
Leptoceratops w kulturze masowej
Leptoceratops wystąpił w grze konsolowej "The Lost World: Jurassic Park". Poza tym nie był bohaterem filmów oraz książek o tematyce przygodowej i science-fiction. Jednakże jest on popularnym dinozaurem i pojawia się w wielu ogólnodostępnych książkach popularnonaukowych.
Spis gatunków
| Leptoceratops | Brown, 1914 | ||
|---|---|---|---|
| L. gracilis | Brown, 1914 | ||
| L. cerorhynchus | Brown i Schlaikjer, 1942 | = Montanoceratops cerorhynchus | (Brown i Schlaikjer, 1942) Sternberg, 1951 |
Przypisy
- ↑ NMC 8889 osiągał ok. 2,33-2,44 m (=7 stóp 8 cali - 8 stóp), lektotyp ma dłuższą od niego o 18% żuchwę i o 4%, 18% i 20% kości kończyny przedniej (Sternberg, 1951). Dodson (1996, s. 303) podaje oszacowania, wg których Leptoceratops osiągał długość 2,4-2,7 m. UWGM-200 jest praktycznie tych samych wymiarów, co lektotyp (szacowane długości czaszek: 54 cm u UWGM-200 i 53 cm u AMNH 5205), lecz kości czaszki są niezrośnięte, co sugeruje, że okaz nie osiągnął dorosłości (Ott, 2007). Tereschenko (2008, s. 280), powołując się na swoją wcześniejszą publikację, podaje 3-3,5 m.
- ↑ NMC 8889 wg Paula (online 2010) - 93 kg. Lektotyp wg Bensona i in. (2014) - 416 kg.
- ↑ Zob. komentarz do czasu występowania w opisie Triceratops oraz akapit #Paleoekologia i występowanie.
- ↑ Za Russell (1979), zwiększone dla rozmiarów największego osobnika.
- ↑ Można przypuszczać, że oznaczono go numerem AMNH 5208 (Hwang, 2005; Makovicky, 2010; Eberth i in., 2013).
- ↑ Ryan i Currie (1998) TMP 93.95.1 i TMP 95.86.1, Lyson i Longrich (2011) TMP 99.47.1 i TMP 2005.8.1 a Eberth i in. (2013) TMP 94.86.1.
- ↑ Ząb AMNH 2571 z Pinyon Conglomerate, opisany przez McKenna'ę i Love'a w 1970 roku, nie został porównany z Montanoceratops ani innymi leptoceratopsydami i nie jest pewne, czy pochodzi z późnego mastrychtu, zatem przypisanie do Leptoceratops jest wątpliwe.
- ↑ Czaszka to UWGM-200 a ząb UWGM-201; pochodzą z różnych poziomów stratygraficznych z hrabstwa Carter (Ott, 2007).
- ↑ Do tego rodzaju przypisywano materiał pochodzący z wcześniejszego przedziału czasowego (kampan) - formacje Dinosaur Park i Two Medicine - lecz później ustanawiano na jego podstawie nowe rodzaje i gatunki (jak Cerasinops, Unescoceratops). Weishampel i in. (2004) wyliczyli obecność ?L. sp. w nienazwanej jednostce z Nevady, formacji Livingston (Montana) i formacji Harebell (Wyoming).
- ↑ Ceratopsidae (zwłaszcza Triceratops) i Hadrosauridae (Edmontosaurus) prawdopodobnie nie są znane z tego terenu a w każdym razie są rzadkie i niediagnostyczne. W drugim wydaniu The Dinosauria odnotowuje się obecność Edmontosaurus w formacji Scollard (Horner i in., 2004; Weishampel i in., 2004). W Paleobiology Database podano jedno wystąpienie Hadrosauridae (drugie nie jest uźródłowione). Choć Eberth i in. (2013) podają w tabeli 1 Hadrosauridae indet., to wyraźnie wskazali, że Edmontosaurus nie jest znany z formacji Scollard oraz brak hadrozaurydów w dodatku do publikacji. Ryan i Russel (2001, s. 297) podają, że identyfikacja hadrozaurydów, znanych wyłącznie z zębów, jest wątpliwa. Eberth i in. (2013) wspominają o dużym niezidentyfikowanym okazie pachycefalozauryda z formacji Scollard. Z kanadyjskiej prowincji Saskatchewan, która w kredzie znajdowała się bliżej wybrzeża, znane są ceratopsydy, lecz nie Leptoceratops, co wskazuje, że za odmienność fauny formacji Scollard od położonych w USA nie wyjaśnia sama wysokość geograficzna.
- ↑ Vavrek i Larsson (2010) stwierdzili, że jest to błędna hipoteza, lecz badanie to ograniczone zostało do czterech stanowisk (formacji): Hell Creek (Montana), Hell Creek (Dakota Północna), Lance (Wyoming) i wcześniejszej Horseshoe Canyon (Alberta), co nie pozwala na testowanie hipotezy Lehmana.
- ↑ Znaleziska Leptoceratops ograniczone są do dolnych warstw formacji Scollard, zaś Triceratops występuje zarówno w osadach dolnych (4 okazy), jak i górnych (3) (Eberth i in., 2013). Dwa okazy z formacji Hell Creek (Montana) znane są z górnej połowy oraz ze środkowej części formacji (Ott, 2007). Pozycja stratygraficzna szczątków z Wyoming nie jest znana (Ostrom, 1978; Chinnery, 2004).
Bibliografia
- Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5): e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
- Brown, B. (1914) "Leptoceratops, a new genus of Ceratopsia from the Edmonton Cretaceous of Alberta" Bulletin of the American Museum of Natural History, 33: 567-580.
- Chinnery, B. (2004) "Description of Prenoceratops pieganensis gen. et sp. nov. (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Two Medicine Formation of Montana" Journal of Vertebrate Paleontology, 24(3): 572-590.
- Creisler, B. (online 2003) "Dinosauria Translation and Pronunciation Guide L" http://www.dinosauria.com/dml/names/dinol.htm [kopia: http://archive.today/Z6aUN ]
- Dodson, P. (1996) "The Horned Dinosaurs" wyd. Princeton University, New Jersey, 1-346.
- Eberth, D.A., Evans, D.C., Brinkman, D., Therrien, F., Tanke, D.H.T. & Russell, L.S. (2013) "Dinosaur Biostratigraphy of the Edmonton Group (Upper Cretaceous), Alberta, Canada: Evidence for Climate Influence" Canadian Journal of Earth Sciences, 50(7): 701-726. doi:10.1139/cjes-2012-0185
- Farke, A.A., Maxwell, W.D., Cifelli, R.L. & Wedel, M.J. (2014). "A Ceratopsian Dinosaur from the Lower Cretaceous of Western North America, and the Biogeography of Neoceratopsia". PLoS ONE 9(12): e112055. doi:10.1371/journal.pone.0112055
- Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 438-463.
- Hunter, J.P. & Archibald, J.D. (2002) "Mammals from the end of the age of dinosaurs in North Dakota and southeastern Montana, with a reappraisal of geographic differentiation among Lancian mammals" [w:] Hartman, J.H., Johnson, K.R. & Nichols, D.J. "The Hell Creek Formation and the Cretaceous-Tertiary boundary in the northern Great Plains: An Integrated continental record of the end of the Cretaceous" Geological Society of America Special Paper, 361: 191-216.
- Hwang, S.H. (2005) "Phylogenetic Patterns of Enamel Microstructure in Dinosaur Teeth" Journal of Morphology, 266(2): 208-240. doi:10.1002/jmor.10372
- Lehman, T.M. (1987) "Late Maastrichtian paleoenvironments and dinosaur biogeography in the Western Interior of North America" Palaeogeography, Palaeoecology, Palaeoclimatology, 60: 189-217. doi:10.1016/0031-0182(87)90032-0 [abstrakt]
- Lyson, T.R. & Longrich, N.R. (2011) "Spatial niche partitioning in dinosaurs from the latest cretaceous (Maastrichtian) of North America" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 278 (1709): 1158-1164. doi:10.1098/rspb.2010.1444 [suplement]
- Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2014) "Osteological correlates for quadrupedality in ornithischian dinosaurs" Acta Palaeontologica Polonica, 59(1): 53-70. doi:10.4202/app.2012.0065
- McKenna, M.C. & Love, J.D. (1970) "Local stratigraphic and tectonic significance of Leptoceratops, a Cretaceous dinosaur in the Pinyon Conglomerate, northwestern Wyoming" U.S. Geological Survey Professional Paper, 700D: D55-D61.
- Makovicky, P.J. (2010) "A Redescription of the Montanoceratops cerorhynchus Holotype with a Review of Referred Material" [w:] Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J. & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, Bloomington, 68-82.
- Ostrom, J.H. (1978) "Leptoceratops gracilis from the "Lance" Formation of Wyoming" Journal of Paleontology, 52(3): 697-704.
- Ott, C.J. (2007) "Cranial anatomy and biogeography of the first Leptoceratops gracilis (Dinosauria: Ornithischia) specimens from the Hell Creek Formation, Southeast Montana" [w:] Carpenter, K. (red.) "Horns and beaks: ceratopsian and ornithopod dinosaurs" Indiana University Press: 213-233.
- Ott, C. J. & Buckley, L. (2001) "First report of protoceratopsidae from the Hell Creek Formation" Journal of Vertebrate Paleontology, 21(3-suplement), 86A. [abstrakt]
- Paleobiology Database - PaleoDB collection 14569 http://fossilworks.org/bridge.pl?a=collectionSearch&collection_no=14569
- Paul, G.S. (1997) "Dinosaur models: the good, the bad, and using them to estimate the mass of dinosaurs" [w:] Wolberg, D.L., Stump, E. & Rosenberg, G.D. (red.) "Dinofest International Proceedings" Academy of Natural Sciences, Philadelphia, Pennsylvania: 129-154.
- Paul, G.S. (online 2010) "Mass estimate table" http://www.gspauldino.com/data.html
- Russell, D.A. (1970) "A skeletal reconstruction of Leptoceratops gracilis from the upper Edmonton Formation (Cretaceous) of Alberta" Canadian Journal of Earth Sciences, 7(1): 181-184. doi:10.1139/e70-014
- Ryan, M.J. & Currie, P.J. (1998) "First report of protoceratopsians (Neoceratopsia) from the Late Cretaceous Judith River Group, Alberta, Canada" Canadian Journal of Earth Sciences, 35(7): 820-826. doi:10.1139/e98-033
- Ryan, M.J., Evans, D.C., Cuttie, P.J., Brown, C.M. & Brinkman, D. (2012). "New leptoceratopsids from the Upper Cretaceous of Alberta, Canada". Cretaceous Research 35: 69-80. doi:10.1016/j.cretres.2011.11.018
- Ryan, M.J. & Russell, A.P. (2001) "Dinosaurs of Alberta (Exclusive of Aves)" [w:] Tanke, D.H. & Carpenter, K. (red.) "Mesozoic Vertebrate Life: New Research Inspired by the Paleontology of Philip J. Currie" Indiana University Press: 279-297.
- Sampson, S.D. & Loewen, M.A. (2005) "Tyrannosaurus rex from the Upper Cretaceous (Maastrichtian) North Horn Formation of Utah: Biogeographic and paleoecologic implications" Journal of Vertebrate Paleontology, 25(2): 469-472. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0469:TRFTUC]2.0.CO;2
- Senter, P. (2007) "Analysis of forelimb function in basal ceratopsians" Journal of Zoology, 273(3): 305-314. doi:10.1111/j.1469-7998.2007.00329.x
- Sternberg, C.M. (1951) "Complete skeleton of Leptoceratops gracilis Brown from the Upper Edmonton Member on Red Deer River, Alberta" National Museum of Canada Bulletin, 123: 225-255.
- Tereschenko, V.S. (2008) "Adaptive features of protoceratopoids (Ornithischia: Neoceratopsia)" Paleontological Journal, 42(3): 273-286. doi:10.1134/S003103010803009X
- Vavrek, M.J. & Larsson, H.C. (2010) "Low beta diversity of Maastrichtian dinosaurs of North America" Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(18): 8265-8268. doi:10.1073/pnas.0913645107
- Weishampel, D.B., Barrett, P.M., Coria, R.A., Le Loeuff, J. Xu, X., Zhao, X., Sahni, A., Gomani, E.M.P. & Noto, C.R. (2004) "Dinosaur Distribution" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" University of California Press, 517-606.
- You, H. & Dodson, P. (2004) "Basal ceratopsia" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" University of California Press: 478-493.
- Zhao, Q., Benton, M.J. Sullivan, C., Sander, M.P. & Xu, X. (2013) "Histology and postural change during the growth of the ceratopsian dinosaur Psittacosaurus lujiatunensis" Nature Communications, 4: 2079. doi:10.1038/ncomms3079
