Alamosaurus

 Do poprawy: paleoeko. (weryfikacja), może mat. kop. - ([1], lit. z [2], [3], [4])

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański Łukasz Czepiński	Maciej Ziegler

---

Alamosaurus (alamozaur)
Długość:	28-30 m
Masa:	50 t
Miejsce występowania:	USA – Nowy Meksyk (formacja Kirtland, formacja Ojo Alamo) Utah (formacja North Horn) i Teksas (formacja Javelina, formacja El Picacho, formacja Black Peaks)
Czas występowania	późna kreda (?późny kampan-mastrycht-?dan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli Titanosauria ? Lithostrotia ? Saltasauridae ? Opisthocoelicaudiinae / Saltasaurinae
Alamosaurus i Tyrannosaurus. Autor: "Laelaps nipponensis".

Wstęp

Alamosaurus to największy znany kredowy dinozaur z Ameryki Północnej, jak i jeden z największych dinozaurów w dziejach naszej planety. Żył w mastrychcie – ostatnim piętrze górnej kredy, a więc pod koniec ery dinozaurów, był więc zarazem jednym z ostatnich zauropodów. Jedyny znany zauropod z mastrychtu Ameryki Północnej. Mimo, że znany nauce już od 1922 roku, dopiero od niedawna – na podstawie nowych szczątków – stawiany jest w gronie największych dinozaurów, takich jak Argentinosaurus czy Puertasaurus.

Wybrany materiał kopalny

Holotyp:

USNM 10486 to prawie kompletna lewa kość łopatkowa.

Paratyp:

USNM 10487 to prawie kompletna prawa kość kulszowa.

Wybrany materiał przypisany (Fowler i Sullivan, 2011):

SMP VP-1625 to dystalna część lewej kości udowej (kompletna w ok. 30%, odkopana w 2003),

SMP VP-1850 to tylny kręg szyjny (odkopany w 2004),

SMP VP-2104 to przedni kręg ogonowy (odkopany w 2006).

Wcześniej do alamozaura przypisano liczne kości – przede wszystkim kręgi i kości kończyn, a także ich fragmentaryczne pozostałości. Istnieją także niepewne pozostałości czaszki.

Jeżeli skamieniałości opisane przez Fowlera i Sullivana w 2011 roku do alamozaura rzeczywiście do niego należą, do wcześniejsze szczątki musiały - z racji znacznie mniejszych rozmiarów - należeć do osobników młodych i młodocianych, które nie osiągnęły jeszcze maksymalnych rozmiarów.

Palebiogeografia

W kredzie tytanozaury występowały licznie w Gondwanie (np. dzisiejsza Ameryka Południowa). Laurazję (np. obecna Ameryka Północna) zamieszkiwały w większości liczne ptasiomiedniczne: dinozaury pancerne (Ankylosauria), rogate (Ceratopsia) czy kaczodziobe (Hadrosauridae). Gadziomiedniczne (Saurischia) reprezentowane były przede wszystkim przez teropody, od bardzo małych do ogromnych (słynny Tyrannosaurus rex i jego kuzyni pokroju Daspletosaurus).

Dawniej żyło w Ameryce Północnej wiele zauropodów, m.in. należących do Diplodocoidae, jak słynne Apatosaurus i Diplodocus. Masywniej zbudowane zauropody (Macronaria) reprezentowane były m.in. przez Brachiosaurus. Było to jednak jakieś 80 mln lat przed alamozaurem, ok. 155-145 Ma (kimeryd – tyton). W kredzie na terenach Ameryki Północnej zauropody przestały być najbardziej zróżnicowaną grupą roślinożernych dinozaurów. Z kolei na innych kontynentach zauropody (zwłaszcza tytanozaury) radziły sobie znakomicie.

[[Plik:Alamosaurus.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja przyżyciowa alamozaura. [5]

Paleoekologia

W kredzie, a zwłaszcza pod jej koniec (mastrycht) na terenie obecnej Ameryki Północnej nie żyło znane nauce zwierzę, które dorównywałby alamozaurowi. Dzięki swej długiej szyi mógł żywić się wysoko rosnącą roślinnością, do której inne roślinożerne dinozaury nie były w stanie sięgnąć – ceratopsy (Ojoceratops i niezidentyfikowany przedstawiciel Ceratopsidae), ankylozaury (Glyptodontopelta i niezifentyfikowany okaz należący do Ankylosauria) i hadrozaury (niezidentyfikowane osobniki należące do Hadrosauridae, w tym do Lambeosaurinae) zajmowały zupełnie inne nisze ekologiczne niż Alamosaurus, przez co ten nie musiał konkurować z innymi gatunkami o pożywienie.

Paleoekologia formacji Kirtland

Formacja ta rozciąga się poprzez stan Nowy Meksyk po Kolorado. Najwięcej szczątków znanych z tych pokładów należy do dinozaurów. Z gadziomiednicznych są to m.in. Alamosaurus, Bistahieversor sealeyi, Ornithomimus antiquus i Saurornitholestes. Odkryto tu także skamieniałe kości, których klasyfikacja do danego rodzaju nie jest pewna. Przykładem takim są Albertosaurus sp. i Tyrannosaurus sp.

Z ptasiomiednicznych liczne są przede wszystkim ankylozaury: Ahshislepelta, Edmontonia, Glyptodontopelta i Nodocephalosaurus i hadrozaury - Anasazisaurus, Kritosaurus, Naashoibitosaurus i Parasaurolophus. Pozostałe to ceratopsy (Pentaceratops i Torosaurus) oraz pachycefalozaury (Prenocephale i Stegoceras).

W czasach alamozaura na tych terenach dość liczne były także żółwie, reprezentowane przez 5 rodzajów.

Paleoekologia formacji Ojo Alamo

Inne znane dinozaury z pokładów formacji Ojo Alamo (która może pochodzić z danu!) to teropody Ojoraptorsaurus, Richardoestesia oraz ich niezidentyfikowani przedstawiciele (Tyrannosauridae, Ornithomimidae, Caenagnathidae, Troodontidae, Dromaeosauridae i inne Theropoda incertae sedis). Być może niektóre z nich doczekają się nazwania. Faunę formacji Ojo Alamo uzupełniają m.in. inne gady (np. przedstawiciele Crocodylia), płazy i ssaki (np. Essodon, Alphadon).

Paleoekologia formacji North Horn

Pokłady tej formacji nie obfitują w wiele znalezionych taksonów. Formacja North Horn znajduje się w stanie Utah. Na tych terenach z alamozaurem koegzystował słynny Tyrannosaurus rex i również bardzo znany wśród miłośników dinozaurów Torosaurus.

Kolejnym odkryciem jest ichnorodzaj Pteraichnus. Prawdopodobnie należał do pterozaurów (Pterosauria).

Paleoekologia formacji Javelina

Formacja ta znajduje się w Teksasie. Prócz szczątków alamozaura paleontolodzy odkryli tu skamieniałości innych dinozaurów: Tyrannosaurus rex, Torosaurus i niepewnie zaklasyfikowane jako Edmontosaurus sp. i Troodon sp.

Prócz dinozaurów odkryto tu także pozostałości jednego z największych pterozaurów - Quetzalcoatlus northropi.

Paleoekologia formacji El Picacho

Kolejna formacja skalna znajdująca się w stanie Teksas. Prócz alamozaura znaleziono w tych pokładach szczątki ostrożnie zaliczone do grypozaura i kritozaura - odpowiednio jako Gryposaurus sp. i Kritosaurus sp.

Paleoekologia formacji Black Peaks

Formacja ta nie obfituje w skamieniałości. Jedynym dinozaurem, którego szczątki zostały odnalezione w tych pokładach, to kości właśnie Alamosaurus sanjuanensis

Rozmiary

Alamosaurus był gigantyczny. Mógł być porównywalnych rozmiarów, co Argentinosaurus i Puertasaurus. Mazzetta i in. (2004) stwierdzają, że argentynozaur mógł ważyć 60-88 t (najbardziej prawdopodobne 73 t), natomiast Paul (2010) na >50 t. Z kolei kręgi puertazaura sugerują, że ten mógł być jeszcze cięższy (chociaż autorzy jego opisu tego wyraźnie nie sugerują). Długość argentynozaura szacuje się na 30 metrów ( Paul 2010, Novas, Armstrong).

Co ciekawe alamozaur , z początku był uważany za średniej wielkości tytanozaura (maksymalnie 33 tony) wydaje się, że wówczas znane były tylko osobniki niedorosłe. Fowler i Sullivan (2011) opisali nowe skamieniałości (niekompletną kość udową i 2 ogromne kręgi przypisane przez nich do Alamosaurus) odkopane w latach 2003-2006 w pokładach formacji Ojo Alamo w Nowym Meksyku (USA). Kość udową obliczono ostrożnie na 185 cm. To mniej od innych gigantów: Giraffatitan brancai (214 cm), Brachiosaurus altithorax (203 cm), Antarctosaurus giganteus (235 cm), Antarctosaurus wichmannianus (186 cm), Argentinosaurus huinculensis (również zrekonstruowana - 256 cm). Na podstawie proporcji argentynozaura właściciela tej kości udowej (SMP VP-1625) można obliczyć na ok. 22 m długości.

Jednocześnie Fowler i Sullivan (2011) sugerują, że kość udowa należała do mniejszego osobnika od właściciela olbrzymich kręgów, który nie osiągnął jeszcze swych maksymalnych rozmiarów. W roku 2013 Fowler stwierdził jakoby ogromny kręg SMP VP-1850 był przeszacowany, poza tym był to prawdopodobnie 11-13 kręg a nie jak wcześniej sądzono środkowy. Scott Hartman dokonał rekonstrukcji osobnika dorosłego i ustalił jego długość na 26 m. Fowler i Sullivan nie zaryzykowali oszacowania masy alamozaura. Hartman oszacował być może największego osobnika na 28-30 m na podstawie piszczeli opisanej w 2006 roku (Rivera-Sylva i inni 2006) która najprawdopodobniej należy do alamozaura. Greg Paul (2010) oszacował 20 metrowego alamozaura na 16 ton, po przeskalowaniu dorosły alamozaur ważyłby około 50 ton.

Dzięki nowym skamieniałościom alamozaura możemy uznać go za największego kredowego dinozaura Ameryki Północnej. Inne wielkie tytanozary, jak z Ameryki Południowej (Argentinosaurus, Futalongkosaurus, Puertasaurus) czy Azji (Bruhathkayosaurus, Ruyangosaurus) były porównywalnych rozmiarów. Jednak prawdopodobnie żaden z nich nie był największym dinozaurem w dziejach Ziemi, gdyż istniał jeszcze późnojurajski Amphicoelias fragillimus.

Etymologia

Alamosaurus znaczy "jaszczur z Alamo" od nazwy gór Ojo Alamo w Nowym Meksyku, gdzie zostały odnalezione jego pierwsze szczątki.

Spis gatunków

Alamosaurus	Gilmore, 1922
A. sanjuanensis	Gilmore, 1922

Bibliografia

Źródła naukowe:

D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x

Fowler, D.W., Sullivan, R.M. (2011) "The first giant titanosaurian sauropod from the Upper Cretaceous of North America. Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2010.0105

Héctor E. Rivera-Sylva, Jose Ruben Guzman-Gutiérrez & Francisco R. Palomino-Sánchez."Preliminary Report On A Vertebrate Fossil Assemblage From The Late Cretaceous Of Chihuahua, Mexico." (2006) Hantkeniana 5 pp. 66-68

Jasinski, S.E., R.M. Sullivan, S.G. Lucas, J.A. Spielmann. (2011) "Taxonomic composition of the Alamo Wash local fauna from the Upper Cretaceous Ojo Alamo Formation (Naashoibito Member) San Juan Basin, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 53, Fossil Record 3

Mazzetta, Gerardo V.; Christiansen, Per; Fariña, Richard A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): ss.1–13

Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Williamson, T.E. & Weil, A. (2008) "Metatherian mammals from the Naashoibito Member, Kirtland Formation, San Juan Basin, New Mexico and their biochronological and paleobiogeographic significance" Journal of Vertebrate Paleontology, 28, 803-815

Inne:

Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

Fowler, D.W., online: http://www.denverfowler.com/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=42

http://en.wikipedia.org/wiki/Kirtland_Formation

http://en.wikipedia.org/wiki/North_Horn_Formation

http://en.wikipedia.org/wiki/Javelina_Formation

http://en.wikipedia.org/wiki/El_Picacho_Formation

http://en.wikipedia.org/wiki/Black_Peaks_Formation