Ornithomimus: Różnice pomiędzy wersjami
m (różne dr.) |
(przystosowanie do pozostałych ornitomimidów - O. edmontonicus jest w ED jako Dromiceiomimus brevitertius) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Ornithomimus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Ornithomimus''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | | + | | do 5 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | | + | | do 423 kg |
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| Linia 25: | Linia 23: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | 68-66 Ma |
| − | <small>późna [[kreda]] ( | + | <small>późna [[kreda]] (późny [[mastrycht]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 44: | Linia 42: | ||
[[Ornithomimidae]] | [[Ornithomimidae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Struthiomimus.JPG|400px]] |
| − | <small>Szkielet ?''O. | + | <small>Szkielet ?''O. sedens'' (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History. |
| + | |||
| + | [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Struthiomimus.JPG Fot.: Ballista]</small> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Ornithomimus'' jest jednym z najlepiej poznanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej [[zaawansowany]]ch przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Jego nazwa znaczy | + | ''Ornithomimus'' jest jednym z najlepiej poznanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej [[zaawansowany]]ch przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych [[zaawansowany]]ch przedstawicieli [[Ornithomimosauria]]. Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka". |
| − | + | Po raz pierwszy opisany przed [[Othniel Marsh|Marsh]]a w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie [[Ornithomimidae]] i grupie [[Ornithomimosauria]]. | |
| − | Po raz pierwszy opisany przed [[Othniel Marsh|Marsh]]a w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Gatunki== | ==Gatunki== | ||
| Linia 73: | Linia 65: | ||
'''Wiek''': 68-66 Ma (późny mastrycht) | '''Wiek''': 68-66 Ma (późny mastrycht) | ||
| − | '''Materiał kopalny''': [[syntyp]]y to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris. | + | '''Materiał kopalny''': [[syntyp]]y to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | + | '''Komentarz''': typowy [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus''. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od [[holotyp]]u ''O. edmontonicus'' o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki". |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
====''O. sedens''==== | ====''O. sedens''==== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Struthiomimus_sedens_BHI_1266.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja BHI 1266 wykonana na potrzeby oszacowania masy. [http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0004532.g008 Źródło: Bates i in., 2011].]] |
'''Opisany''': Marsh, 1892 | '''Opisany''': Marsh, 1892 | ||
| Linia 100: | Linia 76: | ||
'''Status''': ?nieważny (?''[[nomen dubium]]'') | '''Status''': ?nieważny (?''[[nomen dubium]]'') | ||
| − | '''Lokalizacja''': USA - Wyoming ([[formacja Lance]]), Montana ([[formacja Hell Creek]]), Kanada - Saskatchewan ([[formacja Frenchman]]) | + | '''Lokalizacja''': USA - Wyoming ([[formacja Lance]]), ?Montana ([[formacja Hell Creek]]), ?Kanada - Saskatchewan ([[formacja Frenchman]]) |
'''Wiek''': 68-66 Ma (późny [[mastrycht]] | '''Wiek''': 68-66 Ma (późny [[mastrycht]] | ||
| − | '''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, | + | '''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne ([[atlas|dźwigacz]], [[axis|obrotnik]], 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do gatunku mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569. |
| − | '''Komentarz''': nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe | + | '''Komentarz''': nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe. |
===Nieważne gatunki=== | ===Nieważne gatunki=== | ||
| + | ====''O. edmontonicus''==== | ||
| + | |||
| + | Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku ''Ornithomimus'', z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za [[starszy synonim]] wcześniej nazwanych ''[[Struthiomimus]] brevitertius'' [[William Parks|Parks]], 1926 i ''Struthiomimus samueli'' Parks, 1928. Został omówiony w jako ''[[Dromiceiomimus#D._samueli|Dromiceiomimus samueli]]''. | ||
| + | |||
====''O. grandis''==== | ====''O. grandis''==== | ||
'''Opisany''': Marsh, 1890 | '''Opisany''': Marsh, 1890 | ||
| Linia 121: | Linia 101: | ||
'''Komentarz''': Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego [[tyranozauryd]]a. | '''Komentarz''': Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego [[tyranozauryd]]a. | ||
| − | |||
====''O. minutus''==== | ====''O. minutus''==== | ||
| Linia 133: | Linia 112: | ||
'''Komentarz''': kiedyś uważany za maleńki [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus'' (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za [[dromeozauryd]]a lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to [[alwarezzauryd]], prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do [[Parvicursorinae]] ''[[Albertonykus]]''. | '''Komentarz''': kiedyś uważany za maleńki [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus'' (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za [[dromeozauryd]]a lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to [[alwarezzauryd]], prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do [[Parvicursorinae]] ''[[Albertonykus]]''. | ||
| − | |||
====''O. tenuis''==== | ====''O. tenuis''==== | ||
| Linia 151: | Linia 129: | ||
! ''Ornithomimus'' | ! ''Ornithomimus'' | ||
| {{Kpt|[[Othniel Marsh|Marsh]]}}, 1890 | | {{Kpt|[[Othniel Marsh|Marsh]]}}, 1890 | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
! ''O. velox'' | ! ''O. velox'' | ||
| {{Kpt|Marsh}}, 1890 | | {{Kpt|Marsh}}, 1890 | ||
|- | |- | ||
| − | ! | + | ! ?''O''. ''sedens'' |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| {{Kpt|Marsh}}, 1892 | | {{Kpt|Marsh}}, 1892 | ||
| ''[[nomen dubium]]''? | | ''[[nomen dubium]]''? | ||
| Linia 212: | Linia 167: | ||
| ({{Kpt|[[Halszka Osmólska|Osmólska]], [[Ewa Roniewicz|Roniewicz]]}} i {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}}, 1972) {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, 1988 | | ({{Kpt|[[Halszka Osmólska|Osmólska]], [[Ewa Roniewicz|Roniewicz]]}} i {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}}, 1972) {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, 1988 | ||
| =''[[Gallimimus]] bullatus'' | | =''[[Gallimimus]] bullatus'' | ||
| + | |- | ||
| + | | ''O. currellii'' | ||
| + | | ({{Kpt|Parks}}, 1933) {{Kpt|Russell}} i {{Kpt|Chamney}}, 1967 | ||
| + | | =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius'' | ||
| + | |- | ||
| + | | ''O. edmontonicus'' | ||
| + | | {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, 1933 | ||
| + | | =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius'' | ||
| + | |- | ||
| + | | ''O. edmontonensis'' | ||
| + | | {{Kpt|Sternberg}}, 1933 | ||
| + | | =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius'' | ||
|- | |- | ||
| ''O. elegans'' | | ''O. elegans'' | ||
| {{Kpt|Parks}}, 1933 | | {{Kpt|Parks}}, 1933 | ||
| =''[[Elmisaurus]] elegans'' | | =''[[Elmisaurus]] elegans'' | ||
| + | |- | ||
| + | | ''O. ingens'' | ||
| + | | ({{Kpt|Parks}}, 1933) {{Kpt|Russell}} i {{Kpt|Chamney}}, 1967 | ||
| + | | =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius'' | ||
|- | |- | ||
| ''O. lonzeensis'' | | ''O. lonzeensis'' | ||
| Linia 261: | Linia 232: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | + | <small>Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. [[doi:10.1371/journal.pone.0004532]] |
| + | |||
| + | Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | ||
Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997. | Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997. | ||
| Linia 269: | Linia 242: | ||
Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150. | Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150. | ||
| − | http:// | + | http://theropoddatabase.com |
http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus | http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus | ||
| Linia 288: | Linia 261: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | |||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]] | [[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]] | ||
| − | |||
Wersja z 17:39, 12 mar 2017
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Marcin Szermański, Adrian Tkocz, Krzysztof Lichota |
| Ornithomimus (ornitomim) | |
|---|---|
| Długość: | do 5 m |
| Masa: | do 423 kg |
| Miejsce występowania: | USA i Kanada |
| Czas występowania | 68-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielet ?O. sedens (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History. | |
Wstęp
Ornithomimus jest jednym z najlepiej poznanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych zaawansowanych przedstawicieli Ornithomimosauria. Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka". Po raz pierwszy opisany przed Marsha w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie Ornithomimidae i grupie Ornithomimosauria.
Gatunki
Ważne i potencjalnie ważne gatunki
O. velox
Opisany: Marsh, 1890
Status: ważny
Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Denver), ?Wyoming (formacja Ferris?)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)
Materiał kopalny: syntypy to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris.
Komentarz: typowy gatunek rodzaju Ornithomimus. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od holotypu O. edmontonicus o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".
O. sedens
Opisany: Marsh, 1892
Status: ?nieważny (?nomen dubium)
Lokalizacja: USA - Wyoming (formacja Lance), ?Montana (formacja Hell Creek), ?Kanada - Saskatchewan (formacja Frenchman)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht
Materiał kopalny: holotyp (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne (dźwigacz, obrotnik, 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do gatunku mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569.
Komentarz: nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe.
Nieważne gatunki
O. edmontonicus
Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku Ornithomimus, z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za starszy synonim wcześniej nazwanych Struthiomimus brevitertius Parks, 1926 i Struthiomimus samueli Parks, 1928. Został omówiony w jako Dromiceiomimus samueli.
O. grandis
Opisany: Marsh, 1890
Status: ?nieważny (?nomen dubium)
Lokalizacja: USA - Montana (Eagle Sandstone)
Wiek: 83-76 Ma (wczesny kampan)
Materiał kopalny: holotyp to III kość śródstopia.
Komentarz: Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego tyranozauryda.
O. minutus
Opisany: Marsh, 1892
Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Laramie)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht
Materiał kopalny: holotyp to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.
Komentarz: kiedyś uważany za maleńki gatunek rodzaju Ornithomimus (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za dromeozauryda lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to alwarezzauryd, prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do Parvicursorinae Albertonykus.
O. tenuis
Opisany: Marsh, 1890
Lokalizacja: USA - Montana (formacja Judith River)
Wiek: 78-74 Ma (kampan)
Materiał kopalny: holotyp (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.
Komentarz: Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej tyranozaurydy a nie ornitomimidy. Russell (1972) uznał go za troodontyda, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody Gorgosaurus lub Daspletosaurus, które znane są z tej samej formacji.
Spis gatunków
Ważne i potencjalnie ważne
| Ornithomimus | Marsh, 1890 | |
|---|---|---|
| O. velox | Marsh, 1890 | |
| ?O. sedens | Marsh, 1892 | nomen dubium? |
| =Struthiomimus sedens | (Marsh, 1892) Farlow, 2001 |
Gatunki przeniesione
| O. affinis | Gilmore, 1920 | =Dryosaurus affinis |
| O. altus | Lambe, 1902 | =Struthiomimus altus |
| O. antiquus | (Leidy, 1865) Baird i Horner, 1979 | =Coelosaurus antiquus |
| O. asiaticus | Gilmore, 1933 | =Archaeornithomimus asiaticus |
| O. brevitertius | (Parks, 1926) Russell, 1930 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. bullatus | (Osmólska, Roniewicz i Barsbold, 1972) Paul, 1988 | =Gallimimus bullatus |
| O. currellii | (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. edmontonicus | Sternberg, 1933 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. edmontonensis | Sternberg, 1933 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. elegans | Parks, 1933 | =Elmisaurus elegans |
| O. ingens | (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. lonzeensis | (Dollo, 1903) Kuhn, 1965 | =Megalosaurus lonzeensis |
| O. mirandus | (Leidy, 1868) Hay, 1930 | =Aublysodon mirandus |
| O. samueli | (Parks, 1928) Russell, 1930 | =Dromiceiomimus samueli |
Gatunki nienależące zapewne do Ornithomimus
| "O." grandis | Marsh, 1890 | |
| =Deinodon grandis | (Marsh, 1890) Osborn, 1916 | |
| =Aublysodon grandis | (Marsh, 1890) von Huene, 1932 | |
| "O." minutus | Marsh, 1892 | |
|---|---|---|
| =Dromaeosaurus minutus | ? (Marsh, 1892) | |
| =Troodon minutus | (Marsh, 1892) Olshevsky, 2000 | |
| "O." tenuis | Marsh, 1890 | nomen dubium |
| =Struthiomimus tenuis | (Marsh, 1890) Osborn, 1916 |
Bibliografia
Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. doi:10.1371/journal.pone.0004532
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.
Longrich, N.R. & Currie, P.J. (2009) "Albertonykus borealis, a new alvarezsaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Maastrichtian of Alberta, Canada: Implications for the systematics and ecology of the Alvarezsauridae" Cretaceous Research, 30, 239-252.
Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus
Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
