Ornithomimus

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Marcin Szermański, Adrian Tkocz, Krzysztof Lichota

---

Ornithomimus (ornitomim)
Długość:	do 5 m
Masa:	do 423 kg
Miejsce występowania:	USA i Kanada
Czas występowania	68-66 Ma późna kreda (późny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Ornithomimosauria Ornithomimidae
Szkielet ?O. sedens (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History. Fot.: Ballista

Wstęp

Ornithomimus jest jednym z najlepiej poznanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych zaawansowanych przedstawicieli Ornithomimosauria. Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka". Po raz pierwszy opisany przed Marsha w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie Ornithomimidae i grupie Ornithomimosauria.

Gatunki

Ważne i potencjalnie ważne gatunki

O. velox

Syntypy O. velox (źródło: Marsh, 1890).

Opisany: Marsh, 1890

Status: ważny

Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Denver), ?Wyoming (formacja Ferris?)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)

Materiał kopalny: syntypy to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris.

Komentarz: typowy gatunek rodzaju Ornithomimus. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od holotypu O. edmontonicus o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".

O. sedens

Rekonstrukcja BHI 1266 wykonana na potrzeby oszacowania masy. Źródło: Bates i in., 2011.

Opisany: Marsh, 1892

Status: ?nieważny (?nomen dubium)

Lokalizacja: USA - Wyoming (formacja Lance), ?Montana (formacja Hell Creek), ?Kanada - Saskatchewan (formacja Frenchman)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht

Materiał kopalny: holotyp (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne (dźwigacz, obrotnik, 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do gatunku mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569.

Komentarz: nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe.

Nieważne gatunki

O. edmontonicus

Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku Ornithomimus, z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za starszy synonim wcześniej nazwanych Struthiomimus brevitertius Parks, 1926 i Struthiomimus samueli Parks, 1928. Został omówiony w ED jako Dromiceiomimus samueli.

O. grandis

Opisany: Marsh, 1890

Status: ?nieważny (?nomen dubium)

Lokalizacja: USA - Montana (Eagle Sandstone)

Wiek: 83-76 Ma (wczesny kampan)

Materiał kopalny: holotyp to III kość śródstopia.

Komentarz: Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego tyranozauryda.

O. minutus

Opisany: Marsh, 1892

Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Laramie)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht

Materiał kopalny: holotyp to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.

Komentarz: kiedyś uważany za maleńki gatunek rodzaju Ornithomimus (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za dromeozauryda lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to alwarezzauryd, prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do Parvicursorinae Albertonykus.

O. tenuis

Opisany: Marsh, 1890

Lokalizacja: USA - Montana (formacja Judith River)

Wiek: 78-74 Ma (kampan)

Materiał kopalny: holotyp (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.

Komentarz: Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej tyranozaurydy a nie ornitomimidy. Russell (1972) uznał go za troodontyda, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody Gorgosaurus lub Daspletosaurus, które znane są z tej samej formacji.

Spis gatunków

Ważne i potencjalnie ważne

Ornithomimus	Marsh, 1890
O. velox	Marsh, 1890
?O. sedens	Marsh, 1892	nomen dubium?
=Struthiomimus sedens	(Marsh, 1892) Farlow, 2001

Gatunki przeniesione

O. affinis	Gilmore, 1920	=Dryosaurus affinis
O. altus	Lambe, 1902	=Struthiomimus altus
O. antiquus	(Leidy, 1865) Baird i Horner, 1979	=Coelosaurus antiquus
O. asiaticus	Gilmore, 1933	=Archaeornithomimus asiaticus
O. brevitertius	(Parks, 1926) Russell, 1930	=Dromiceiomimus brevitertius
O. bullatus	(Osmólska, Roniewicz i Barsbold, 1972) Paul, 1988	=Gallimimus bullatus
O. currellii	(Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967	=Dromiceiomimus brevitertius
O. edmontonicus	Sternberg, 1933	=Dromiceiomimus brevitertius
O. edmontonensis	Sternberg, 1933	=Dromiceiomimus brevitertius
O. elegans	Parks, 1933	=Elmisaurus elegans
O. ingens	(Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967	=Dromiceiomimus brevitertius
O. lonzeensis	(Dollo, 1903) Kuhn, 1965	=Megalosaurus lonzeensis
O. mirandus	(Leidy, 1868) Hay, 1930	=Aublysodon mirandus
O. samueli	(Parks, 1928) Russell, 1930	=Dromiceiomimus samueli

Gatunki nienależące zapewne do Ornithomimus

"O." grandis	Marsh, 1890
=Deinodon grandis	(Marsh, 1890) Osborn, 1916
=Aublysodon grandis	(Marsh, 1890) von Huene, 1932
"O." minutus	Marsh, 1892
=Dromaeosaurus minutus	? (Marsh, 1892)
=Troodon minutus	(Marsh, 1892) Olshevsky, 2000
"O." tenuis	Marsh, 1890	nomen dubium
=Struthiomimus tenuis	(Marsh, 1890) Osborn, 1916

Bibliografia

Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. doi:10.1371/journal.pone.0004532

Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.

Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.

Longrich, N.R. & Currie, P.J. (2009) "Albertonykus borealis, a new alvarezsaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Maastrichtian of Alberta, Canada: Implications for the systematics and ecology of the Alvarezsauridae" Cretaceous Research, 30, 239-252.

Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.

http://theropoddatabase.com

http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus

Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90.

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford