Pampadromaeus
| Autor: | Dawid Mazurek, Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Tomasz Skawiński, Michał Siedlecki |
| Pampadromaeus (pampadrom) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ? 1,65 m [1] | ||||
| Wysokość | ? 45 cm (w biodrach)[1] | ||||
| Masa | ? 4,8 kg [1] | ||||
| Dieta | ? mięsożerny | ||||
| Miejsce | Brazylia - Rio Grande do Sul
Rio Grande do Sul (formacja Santa Maria) | ||||
| Czas |
ok. 233,3 Ma[2] późny trias (środkowy karnik) | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: IJReid. [4]
Porównanie wielkości Pampadromaeus i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Pampadromaeus barberenai to niewielki, bazalny zauropodomorf, który żył w późnym triasie na terenach obecnej Brazylii.
Etymologia
Nazwę rodzajową utworzono od słowa pampa (wywodzącego się z języka keczua), oraz greckiego δρομεύς - biegacz. Epitet gatunkowy honoruje paleontologa Mário C. Barberenę.
Czas, miejsce i stratygrafia
Czas: zona zespołu Hyperodapedon (trias), ok. 230-228 milionów lat temu
Miejsce: stanowisko "Janner" = "Várzea do Agudo", Rio Grande do Sul (południowa Brazylia)
Stratygrafia: czerwone mułowce ogniwa Alemoa, formacja Santa Maria, grupa Rosário do Sul.
Materiał kopalny
Holotyp (ULBRA-PVT016) to niekompletny, dysartykułowany szkielet, na który składają się częściowa czaszka, fragmentaryczne żuchwy, neurapofyza dźwigacza, obrotnik, łuk nerwowy trzeciego kręgu szyjnego, 2 żebra szyjne, 2 niekompletne przednie kręgi grzbietowe, 9 środkowych kręgów grzbietowych, około 12 żeber grzbietowych (część z nich jest niekompletna), 2 podstawowe kręgi krzyżowe, częściowy przedni kręg ogonowy, 5 środkowych kręgów ogonowych, 11 tylnych kręgów ogonowych, 8 łuków hemalnych, obie łopatki (z czego jedna niekompletna), częściowa kość ramieniowa, niekompletna k. ?łokciowa, fragmentaryczna k. biodrowa, obie k. udowe (obie niekompletne), niekompletne obie kości: k. piszczelowe i strzałkowe, k. śródstopia I, obie k. śródstopia II (z czego z jednego zachowała się tylko dalsza część), dalsze k. śródstopia III, k. śródstopia IV, paliczek dłoni IV-1 oraz paliczek stopy. Znaleziony został dalej tkwiący w pojedynczym bloku skalnym (zob. rysunek). Molina-Pérez i Larramendi w swej książce (2020) szacują wymiary tego osobnika na 1,4 m długości, 28 cm wysokości w biodrach i 3 kg masy. Materiał przypisany obejmuje 2 kości udowe: CAPPA/UFSM 0027 (Molina-Pérez i Larramendi (2020) mają wątpliwości, czy należy ona do P. barberenai, obecnie oznaczana jest jako cf. P. barberenai) oraz CAPPA/UFSM 0028 (należąca do osobnika młodocianego) (Langer i in., 2019).
Budowa i paloebiologia
Pampadrom był niewielkim dwunożnym dinozaurem gadziomiednicznym przypominającym nieco eoraptora. Jego cechy diagnostyczne to szczegóły w budowie kończyn tylnych, kość łokciowa o długości przekraczającej 80% długości k. ramieniowej oraz częściowo zrośnięte zygapofyzami na podstawowym kręgu krzyżowym. Jak na zauropodomorfa miał całkiem dużą czaszkę oraz krótką kość udową. Posiadał również cechy charakterystyczne dla teropodów, takie jak zakrzywiona w dół k. przedszczękowa, czy brak prążkowania na najbardziej wysuniętych na przód pyska zębach. Same zęby były zaś ostre, lancetowate w kształcie, jak na zauropodomorfy duże oraz lekko zakrzywione. U młodocianych osobników nie zaobserwowano występowania blizny anterolateralnej na przedniej główce kości udowej, lecz u osobników dojrzałych jest już obecna (analogicznie u buriolesta) (Müller, 2022a)
Wspomniane powyżej cechy budowy wskazują, że pampadrom był zwierzęciem drapieżnym, które prawdopodobnie potrafiło szybko biegać (Molina-Pérez i Larramendi (2020) szacują maksymalną prędkość z jaką się poruszał na 31,4 km/h, czyli 8,7 m/s).Badanie holotypu pampadroma wskazuje, że nie wykształcił się u niego jeszcze system worków powietrznych (analogicznie nie występuje u buriolesta i herrerazauryda gnatoworaksa) (Aureliano i in., 2022).
Systematyka
Pampadrom jest zazwyczaj klasyfikowany jako stosunkowo bazalny zauropodomorf, będący taksonem siostrzanym saturnali (np: Müller i in., 2018 . Wg jednej z analiz filogenetycznych wraz z saturnalią, chromogizaurem i panfagią tworzy klad Saturnaliidae. Z drugiej strony najnowsza analiza filogenetyczna plasuje te taksony (oprócz saturnalii) jako bardziej zaawansowane od saturnalii, eoraptora i buriolesta (Langer i in., 2022).
Paleoekologia
Pampadrom żył na terenie dzisiejszej Brazylii nieco później niż staurikozaur i saturnalia. Głównym roślinożercą w jego otoczeniu był cynodont Exaeretodon, a w mniejszym stopniu rynchozaur Hyperodapedon. Na niewielkie zwierzęta polował inny cynodont - Trucidocynodon riograndensis. Największym zwierzęciem był nienazwany gatunek dinozaura wielkości staurikozaura.
Spis gatunków
| Pampadromaeus | Cabreira, Schultz, Bittencourt, Soares, Fortier, Silva i Langer, 2011 |
| P. barberenai | Cabreira, Schultz, Bittencourt, Soares, Fortier, Silva i Langer, 2011 |
Bibliografia
Aureliano, T., Ghilardi, A.M., Müller, R., T., Kerber, L., Fernandes, M. A., Ricardo-Branco, F., Weddel, M.J. (2023). "The origin of an invasive air sac system in sauropodomorph dinosaurs". The Anatomical Record https://doi.org/10.1002/ar.25209
Cabreira, S.F., Schultz, C.L., Bittencourt, J.S., Soares, M.B., Fortier, D.C., Silva, L.R., Langer, M.C. (2011). New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil. Naturwissenschaften, t. 98, str. 1035-1040. doi:10.1007/s00114-011-0858-0.
Langer, M. C.; Marsola, J. C. A.; Müller, R. T.; Bronzati, M.; Bittencourt, J. S.; Apaldetti, C.; Ezcurra, M. D. (2022). "The Early Radiation of Sauropodomorphs in the Carnian (Late Triassic) of South America". [w]: A. Otero; J. L. Carballido; D. Pol (red.). South American Sauropodomorph Dinosaurs. Springer Earth System Sciences. Springer. pp. 1–49. [5]
Langer, M. C.; McPhee, B. W.; Marsola, J. C. dA. ; Roberto-da-Silva, L., Cabreira, S.F. (2019). Anatomy of the dinosaur Pampadromaeus barberenai (Saurischia—Sauropodomorpha) from the Late Triassic Santa Maria Formation of southern Brazil. PLoS ONE 14. 1–64. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0212543
Müller, R.T. (2022a). "On the Presence and Shape of Anterolateral Scars in the Ontogenetic Series of Femora for Two Early Sauropodomorph Dinosaurs from the Upper Triassic of Brazil". Paleontological Research, 26(1):1-7 https://doi.org/10.2517/PR200001
Müller, R. T.; Langer, M. C.; Bronzati, M.; Pacheco, C. P.; Cabreira, S. F.; Dias-Da-Silva, S. (15 May 2018). "Early evolution of sauropodomorphs: anatomy and phylogenetic relationships of a remarkably well-preserved dinosaur from the Upper Triassic of southern Brazil". Zoological Journal of the Linnean Society. 184 (4): 1187–1248 [6]
Müller, R.T., Langer, M.C., Cabreira, S.F., da-Silva, S.D. (2015). The femoral anatomy of Pampadromaeus barberenai based on a new specimen from the Upper Triassic of Brazil. Historical Biology: An International Journal of Paleobiology, DOI:10.1080/08912963.2015.1004329
Pretto, F.A., Schultz, C.L., Langer, M.C. (2015). New dinosaur remains from the Late Triassic of southern Brazil (Candelária Sequence, Hyperodapedon Assemblage Zone). Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology, t. 39, nr 2, str. 264-273. DOI:10.1080/03115518.2015.994114
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. Wymiary dotyczą okazu CAPPA/UFSM 0027.
- ↑ Langer, M.C.; J. Ramezani, and Á.A.S. Da Rosa. 2018. U-Pb age constraints on dinosaur rise from south Brazil. Gondwana Research 53. 133–140. [1]
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pampadromaeus_life.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Skeletal_reconstruction_of_Pampadromaeus_barberenai.png){kind=link}
