Buriolestes

Autor:	Mateusz Tałanda
Korekta:	Kamil Kamiński, Michał Siedlecki

---

Buriolestes (buriolest)
Długość	ok. 1,6-1,8 m
Wysokość	ok. 45-50 cm (w biodrach)
Masa	ok. 5-12 (15?) kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Brazylia - Rio Grande de Sul (ogniwo Alemoa formacji Santa Maria)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 233-228 Ma późny trias (środkowy - poźny karnik)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha
Rekonstrukcja przyżyciowa buriolesta. Autor: Audrey.m.horn. [[2]]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u017cleb Buriol \u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u017cleb Buriol \n","link":"","lat":-29.658333333333334991266383440233767032623291015625,"lon":-53.4355555555555525870659039355814456939697265625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Buriolestes to najprymitywniejszy znany zauropodomorf i zarazem jeden z najstarszych znanych dinozaurów. Reprezentuje etap ewolucji zauropodomofów poprzedzający przystosowanie się do roślinnego pokarmu. Buriolest opisany został w 2016 roku z Brazylii przez zespół badaczy z tego kraju. Jego nazwa jest kombinacją greckiego słowa oznaczającego rabusia i nazwiska Buriol, które nosi rodzina będąca właścicielem terenu. Drugi człon nazwy honoruje paleontologa Cesara Schultza.

Materiał kopalny

Blok skalny zawierający szkielet buriolestesa. Został otoczony gipsem, by chronić całość podczas wydobycia i transportu.

Zęby buriolesta świetnie się nadawały do cięcia mięsa.

Znaleziono szkielet (ULBRA-PVT 280) składający się z częściowo zachowanej czaszki, paru kręgów przedkrzyżowych, trzech krzyżowych i 42 ogonowych. Ponadto ma zachowaną lewą łopatkę i rękę, ale bez większości elementów dłoni, obie kości biodrowe i kulszowe, częściowo zachowaną lewą kość łonową i niemal kompletną lewą nogę. Obok niego wydobyto dwa okazy iksalerpetona oraz jakiegoś małego dinozaura. Jest to okaz typowy Buriolestes schulzi.

Oprócz holotypu znamy jeszcze kilka okazów przypisywanych do tego zauropodomorfa:

- CAPPA/UFSM 0035 - prawie kompletny szkielet osiowy, obejmujący czaszkę i większość kręgosłupa (oprócz ostatniego kręgu krzyżowego i części ogonowej). Ponadto, zachowały się większość miednicy oraz fragmentaryczne kończyny (w tym kompletna prawa kość udowa). Szkielet ten należał do osobnika większego od ULBRA-PVT 280

-?ULBRA-PVT289 - izolowana prawa kość udowa

-?ULBRA-PVT056 - niekompletny szkielet, obejmujący 2 kręgi szyjne, kość biodrową, przednią część k. łonowej, prawą k. udową i paliczki. Jeśli należał do buriolestes, byłby najmniejszym znanym przedstawicielem tego rodzaju

-?CAPPA/UFSM 0179 - izolowany obrotnik

Z innej lokalizacji w formacji Santa Maria znany jest niekompletny szkielet (oznaczony jako cf. Buriolestes schultzi), odznaczający się większymi rozmiarami od powyżej wymienionych szczątków. (Müller i in, 2018; Moro i in., 2023). Być może do tego gatunku należy również kość skokowa znaleziona w tej samej lokalizacji co okaz typowy, ale nie ma na to mocnych dowodów (Müller, 2021).

Budowa

Buriolest nie ma jeszcze typowej dla zauropodomorfów małej głowy i powiększonych nozdrzy. Na dodatek miał ostre, zakrzywione do tyłu zęby, czym bardzo przypomina teropody. Natomiast budowa kości ramieniowej i piętowej przypomina najbardziej zauropodomorfy. Co ciekawe, główka kości udowej nie jest jeszcze w pełni zwrócona w stronę panewki biodrowej jak u typowych dinozaurów.

Badania wnętrza puszki mózgowej wskazują, że buriolest miał wydłużony przewód węchowy, względnie małą przysadkę mózgową oraz dobrze rozwinięty kłaczek móżdżkowy. Co ciekawe, zauropodomorfy jurajskie cechowały się przeciwną morfologią w tym zakresie. Współczynnik encefalizacji buriolesta był niższy od triasowych teropodów, ale przewyższał on późniejsze jurajskie zauropodomorfy (Müller i in., 2020).

U młodocianych osobników nie zaobserwowano występowania blizny anterolateralnej na przedniej główce kości udowej, lecz u osobników dojrzałych jest już obecna (analogicznie u pampadroma) (Müller, 2022a).

Nowo odkryty materiał szkieletowy wskazuje, że buriolest mógł być bardziej masywny niż dawniej przypuszczano, a dotychczas znalezione okazy należały do osobników młodocianych. Ponadto, zauważono, iż część okazów eoraptora i saturnalii są lekko masywniejsze od innych bazalnych zauropodomorfów, co może wskazywać na większe zróżnicowanie budowy w obrębie tego kladu (Moro i in., 2023).

Paleobiologia

Ostre zęby czyniły z buriolesta typowego drapieżnika. Jego łupem padały różne małe kręgowce, w tym młode innych dinozaurów. Możliwe, że atakował także współwystępujące z nim dorosłe iksalerpetony. Nie gardził też bezkręgowcami. Badania puszki mózgowej dowodzą, że buriolestes był zdolny do śledzenia poruszającej się ofiary (Müller i in., 2020), w czym pomagał mu dobrze rozwinięty zmysł węchu (Müller, 2022b). Wydaje się, że buriolest sporadycznie mógł jeść rośliny, lecz jego wszystkożerność jest mało prawdopodobna (Ballel, Benton i Rayfield, 2022).

Badania przeprowadzone na okazie CAPPA/UFSM 0035 wskazują, że u buriolesta nie występował system worków powietrznych. Analogiczny brak tego systemu zaobserwowano u innego bazalnego zauropodomorfa pampadroma oraz herrerazauryda gnatoworaksa. Został jednak znaleziony u bardziej zaawansowanego zauropodomorfa makrokollum. Wskazuje to na wykształcenie się worków powietrznych niezależnie u pterozaurów, teropodów i zaawansowaych zauropodomorfów (Aureliano i in., 2022; Aureliano i in., 2023)

Filogeneza

W analizie filogenetycznej przeprowadzonej przez Cabreira i in. (2016) buriolest znalazł się jako najprymitywniejszy znany zauropodomorf. Kolejni przedstawiciele tej grupy to eoraptor i pampadrom. Panfagia, chromogizaur i saturnalia wydają się być bardziej od nich zaawansowane.

Takie ustawienie tych dinozaurów na drzewie sugeruje następujące przemiany ewolucyjne. Wszystkie zauropodomorfy łączyła zagięta w dół na samym jej końcu górna krawędź żuchwy i nisko położony staw żuchwowy. Grzebień naramienny na kości ramieniowej uległ rozbudowie. U form bardziej zaawansowanych od buriolesta i eoraptora, pojawiły się liściowate zęby, co było związane ze stopniowym przechodzeniem tej grupy na roślinożerność. U panfagii, chromogizaura, saturnalii i późniejszych zauropodomorfów obserwuje się obniżenie koron zębów oraz zwiększenie ich liczby ku tyłowi szczęk.

Obecne analizy filogenetyczne plasują buriolesta jako takson bardziej zaawansowany od eoraptora, ale bardziej bazalny niż panfagia, faworyzują pierwotną klasyfikację lub czynią buriolesta taksonem siostrzanym eoraptora (np: Langer i in., 2022).

Spis gatunków

Buriolestes	Cabreira, Kellner, Dias-da-Silva, da Silva, Bronzati, de Almeida Marsola, Müller, Bittencourt, Batista, Raugust, Carrilho, Brodt i Langer, 2016
B. schultzi	Cabreira, Kellner, Dias-da-Silva, da Silva, Bronzati, de Almeida Marsola, Müller, Bittencourt, Batista, Raugust, Carrilho, Brodt i Langer, 2016

Bibliografia

Aureliano, T., Ghilardi, A.M., Müller, R., T., Kerber, L., Fernandes, M. A., Ricardo-Branco, F., Weddel, M.J. (2023). "The origin of an invasive air sac system in sauropodomorph dinosaurs". The Anatomical Record [3]

Aureliano, T., Ghilardi, A.M., Müller, R.T., Kerber, L., Pretto, F.A., Fernandes, M.A., Ricardi-Branco, F., & Wedel, M.J. (2022). The absence of an invasive air sac system in the earliest dinosaurs suggests multiple origins of vertebral pneumaticity. Scientific Reports, 12, 20844. [4]

Ballel, A., Benton, M.J. & Rayfield, E. (2022). "Dental form and function in the early feeding diversification of dinosaurs". Science Advances, 50(8) [5]

Cabreira, S.F., Kellner, A.W.A., Dias-da-Silva, S., da Silva, L.R., Bronzati, M., de Almeida Marsola, J.C., Müller, R.T., Bittencourt, J. de S., Jul’Armando Batista, B., Raugust, T., Carrilho, R., Brodt, A., Langer, M.C. 2016. A Unique Late Triassic Dinosauromorph Assemblage Reveals Dinosaur Ancestral Anatomy and Diet. Current Biology, t. 26, str. 1-6. [6]

Langer, M. C.; Marsola, J. C. A.; Müller, R. T.; Bronzati, M.; Bittencourt, J. S.; Apaldetti, C.; Ezcurra, M. D. (2022). "The Early Radiation of Sauropodomorphs in the Carnian (Late Triassic) of South America". [w]: A. Otero; J. L. Carballido; D. Pol (red.). South American Sauropodomorph Dinosaurs. Springer Earth System Sciences. Springer. pp. 1–49. [7]

Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.

Moro, D., Damke, L.V.S., Müller, R.T., Kerber, R. & Pretto, F.A. (2023). "An unusually robust specimen attributed to Buriolestes schultzi (Dinosauria: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of southern Brazil". The Anatomical Record.[8]

Müller, R.T. (2021). "Astragalar anatomy of an early dinosaur from the Upper Triassic of southern Brazil". Historical Biology, 33(10): 2534-2541 [9]

Müller, R.T. (2022a). "On the Presence and Shape of Anterolateral Scars in the Ontogenetic Series of Femora for Two Early Sauropodomorph Dinosaurs from the Upper Triassic of Brazil". Paleontological Research, 26(1):1-7 [10]

Müller, R.T. (2022b). "Olfactory acuity in early sauropodomorph dinosaurs". Historical Biology, 34(2): 346-351 [11]

Müller, R.T., Ferreira, J.D., Pretto, F.A., Bronzati, M. & Kerber, L. 2020. The endocranial anatomy of Buriolestes schultzi (Dinosauria: Saurischia) and the early evolution of brain tissues in sauropodomorph dinosaurs. Journal of Anatomy [12].

Müller, R. T.; Langer, M. C.; Bronzati, M.; Pacheco, C. P.; Cabreira, S. F.; Dias-Da-Silva, S. (15 May 2018). "Early evolution of sauropodomorphs: anatomy and phylogenetic relationships of a remarkably well-preserved dinosaur from the Upper Triassic of southern Brazil". Zoological Journal of the Linnean Society. 184 (4): 1187–1248 [13]