Ornithomimus
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Marcin Szermański, Adrian Tkocz, Krzysztof Lichota |
| Ornithomimus (ornitomim) | |
|---|---|
| Długość: | do 5 m |
| Masa: | do 423 kg |
| Miejsce występowania: | USA i Kanada |
| Czas występowania | 68-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielet ?O. sedens (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History. | |
Wstęp
Ornithomimus jest jednym z szerzej znanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych zaawansowanych przedstawicieli Ornithomimosauria. Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka". Po raz pierwszy opisany przed Marsha w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie Ornithomimidae i grupie Ornithomimosauria.
Gatunki
Ważne i potencjalnie ważne gatunki
O. velox
Opisany: Marsh, 1890
Status: ważny
Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Denver), ?Wyoming (formacja Ferris?)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)
Materiał kopalny: syntypy to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris.
Komentarz: typowy gatunek rodzaju Ornithomimus. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od holotypu O. edmontonicus o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".
O. sedens
Opisany: Marsh, 1892
Status: ?nieważny (?nomen dubium)
Lokalizacja: USA - Wyoming (formacja Lance), ?Montana (formacja Hell Creek), ?Kanada - Saskatchewan (formacja Frenchman)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)
Materiał kopalny: holotyp (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne (dźwigacz, obrotnik, 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do gatunku mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569.
Komentarz: nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe.
Nieważne gatunki
O. edmontonicus
Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku Ornithomimus, z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za starszy synonim wcześniej nazwanych Struthiomimus brevitertius Parks, 1926 i Struthiomimus samueli Parks, 1928. Zob. Dromiceiomimus samueli.
O. grandis
Opisany: Marsh, 1890
Status: ?nieważny (?nomen dubium)
Lokalizacja: USA - Montana (Eagle Sandstone)
Wiek: 83-76 Ma (wczesny kampan)
Materiał kopalny: holotyp to III kość śródstopia.
Komentarz: Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego tyranozauryda.
O. minutus
Opisany: Marsh, 1892
Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Laramie)
Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht
Materiał kopalny: holotyp to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.
Komentarz: kiedyś uważany za maleńki gatunek rodzaju Ornithomimus (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za dromeozauryda lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to alwarezzauryd, prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do Parvicursorinae Albertonykus.
O. tenuis
Opisany: Marsh, 1890
Lokalizacja: USA - Montana (formacja Judith River)
Wiek: 78-74 Ma (kampan)
Materiał kopalny: holotyp (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.
Komentarz: Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej tyranozaurydy a nie ornitomimidy. Russell (1972) uznał go za troodontyda, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody Gorgosaurus lub Daspletosaurus, które znane są z tej samej formacji.
Spis gatunków
Ważne i potencjalnie ważne
| Ornithomimus | Marsh, 1890 | |
|---|---|---|
| O. velox | Marsh, 1890 | |
| ?O. sedens | Marsh, 1892 | nomen dubium? |
| =Struthiomimus sedens | (Marsh, 1892) Farlow, 2001 |
Gatunki przeniesione
| O. affinis | Gilmore, 1920 | =Dryosaurus affinis |
| O. altus | Lambe, 1902 | =Struthiomimus altus |
| O. antiquus | (Leidy, 1865) Baird i Horner, 1979 | =Coelosaurus antiquus |
| O. asiaticus | Gilmore, 1933 | =Archaeornithomimus asiaticus |
| O. brevitertius | (Parks, 1926) Russell, 1930 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. bullatus | (Osmólska, Roniewicz i Barsbold, 1972) Paul, 1988 | =Gallimimus bullatus |
| O. currellii | (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. edmontonicus | Sternberg, 1933 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. edmontonensis | Sternberg, 1933 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. elegans | Parks, 1933 | =Elmisaurus elegans |
| O. ingens | (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 | =Dromiceiomimus brevitertius |
| O. lonzeensis | (Dollo, 1903) Kuhn, 1965 | =Megalosaurus lonzeensis |
| O. mirandus | (Leidy, 1868) Hay, 1930 | =Aublysodon mirandus |
| O. samueli | (Parks, 1928) Russell, 1930 | =Dromiceiomimus samueli |
Gatunki nienależące zapewne do Ornithomimus
| "O." grandis | Marsh, 1890 | |
| =Deinodon grandis | (Marsh, 1890) Osborn, 1916 | |
| =Aublysodon grandis | (Marsh, 1890) von Huene, 1932 | |
| "O." minutus | Marsh, 1892 | |
|---|---|---|
| =Dromaeosaurus minutus | ? (Marsh, 1892) | |
| =Troodon minutus | (Marsh, 1892) Olshevsky, 2000 | |
| "O." tenuis | Marsh, 1890 | nomen dubium |
| =Struthiomimus tenuis | (Marsh, 1890) Osborn, 1916 |
Bibliografia
Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. doi:10.1371/journal.pone.0004532
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.
Longrich, N.R. & Currie, P.J. (2009) "Albertonykus borealis, a new alvarezsaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Maastrichtian of Alberta, Canada: Implications for the systematics and ecology of the Alvarezsauridae" Cretaceous Research, 30, 239-252.
Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus
Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
