Thecodontosaurus

Autor:

Kamil Kamiński

---

Thecodontosaurus (tekodontozaur)
Długość	ok. 2-2,5 m
Masa	ok. 20 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Wielka Brytania, hrabstwa Bristol i Cheshire
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 208,5-201,3 Ma późny trias (retyk)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha
Rekonstrukcja. Autor: Mario Lunzas [4]

Wstęp

Thecodontosaurus to rodzaj niewielkiego, prymitywnego zauropodomorfa, który żył w późnym triasie na terenie dzisiejszej Wielkiej Brytanii. Został on nazwany jeszcze w XIX w. i podobnie jak wiele innych opisanych wówczas dinozaurów, ma on skomplikowaną historię taksonomiczną.

Etymologia

Nazwa Thecodontosaurus pochodzi od greckich słów theke („osłona”, „gniazdo”), odont” („ząb”) i sauros („gad”, „jaszczur”). Nawiązuje ona do zębów tego zwierzęcia, przypominających zęby waranów, ale umieszczonych w odrębnych zębodołach. Epitet gatunkowy antiquus oznacza po łacinie „starożytny”.

Materiał kopalny

Holotyp (BRSMG Ca7465) to prawa kość zębowa, zniszczona w 1940 r.

Neotyp (BRSMG C4529) to lewa kość zębowa.

Rekonstrukcja szkieletu. Autor: Jaime A. Headden [1].

Oprócz tego znany jest bardzo bogaty materiał przypisany, obejmujący kości czaszki, kręgi, kości miednicy oraz kończyn. Łącznie jest to ponad 1000 okazów (Ballell i in., 2020).

Historia taksonu

Thecodontosaurus został nazwany w 1836 r. przez Rileya i Stutchbury’ego na podstawie szczątków odnalezionych w Bristolu. Niestety wiele z nich zostało zniszczonych podczas II wojny światowej. Benton i in. (2000) opisali osteologię tekodontozaura na podstawie szczątków 245 okazów, które przetrwały wojną. W 2003 r. Yates opisał nowy gatunek - T. caducus. W 2007 r. Galton i współpracownicy przenieśli go do osobnego rodzajuu - Pantydraco. W tym samym roku Galton ustanowił kolejny nowy rodzaj i gatunek dla części materiału zaliczanego wcześniej do Thecodontosaurus - Asylosaurus yalensis. W 2020 r. Ballell i in. opisali bogaty materiał kopalny z południowo-zachodniej Anglii, odkryty jeszcze w 1975 r. Uznali oni, że odróżnienie Pantydraco i Asylosaurus od Thecodontosaurus jest problematyczne i ten pierwszy może być młodym tekodontozaurem.

Kolejnym synonimem tekodontozaura jest prawdopodobnie Agrosaurus, nazwany jeszcze w 1891 r. Pierwotnie uważano, że pochodzi on z Australii, obecnie wiadomo, że niemal na pewno szczątki zostały odnalezione w Wielkiej Brytanii (Benton i in., 2000).

Porównanie rozmiarów tekodontozaura i człowieka. Autor: State Weasel [2].

Budowa i paleobiologia

Thecodontosaurus był niewielkim i lekko zbudowanym, dwunożnym zauropodomorfem. Czaszka była niewielka i dość wysoka, z dużymi oczodołami. Szyja wydaje się krótka jak na zauropodomorfa. Kość zębowa była stosunkowo krótka i głęboka, podobnie jak u Saturnalia (Yates, 2003). Zęby takodontozaura były proste i przypominały kształtem groty włóczni. Miały zgrubną, ukośną serrację. Thecodontosaurus był jednym z najwcześniejszych zauropodomorfów o uzębieniu przystosowanym do roślinożerności, jednak zapewne okazjonalnie pożywiał się również niewielkimi zwierzętami (Ballell i in., 2020). Jednocześnie budowa tylnych kończyn oraz miednicy wykazuje prymitywne cechy, świadczące o dwunożności. Kończyny przednie były dość krótkie i stanowiły połowę długości tylnych kończyn (Galton i Upchurch, 2004).

Zrekontruowany szkielet. Autor zdjęcia: Wolfgang Sauber [3].

Paleoekologia

Thecodontosaurus występował na niewielkich, subtropikalnych wyspach późnego triasu, co może tłumaczyć jego niewielkie rozmiary. Prawdopodobnie padał on ofiarą drapieżnych celofyzoidów i krokodylomorfów, przed którymi bronił się ucieczką, wykorzystując swoją zwinność i szybkość (Bellell i in., 2020).

Spis gatunków

Thecodontosaurus	Riley i Stutchbury, 1836
= ?Agrosaurus	Seeley, 1891
= ?Pantydraco	Galton, Yates i Kermack, 2007
T. antiquus	Morris, 1843
= ?Agrosaurus macgillivrayi	Seeley, 1891
= ?T. caducus	Yates, 2003
= ?Pantydraco caducus	(Yates, 2003) Galton, Yates i Kermack, 2007
T. gibbidens	Cope, 1878	nomen dubium
T. paltyodon	Woodward, 1890	nomen dubium
T. gibbidens	Seeley, 1895	=Massospondylus carinatus
T. hermannianus	Huene, 1908	=Plateosaurus gracilis
T. cylindron	Huene, 1908	nomen dubium
T. minor	Haughton, 1918	nomen dubium
T. dubius	Haughton, 1924	nomen dubium

Bibliografia

Ballell, A., Rayfield, E.J. & Benton, M.J. (2020). "Osteological redescription of the Late Triassic sauropodomorph dinosaur Thecodontosaurus antiquus based on new material from Tytherington, southwestern England". Journal of Vertebrate Paleontology. e1770774. doi:10.1080/02724634.2020.177077 (w druku).

Benton, M.J., Juul, L., Storrs, G.W. & Galton, P.M. (2000). "Anatomy and systematics of the prosauropod dinosaur Thecodontosaurus antiquus from the upper Triassic of southwest England". Journal of Vertebrate Paleontology 20(1): 77-108.

Creisler, B. (online 2003) "Dinosauria Translation and Pronunciation Guide T" http://www.dinosauria.com/dml/names/dinos.htm [kopia: https://archive.is/3kShp]

Galton, P.M. & Upchurch P. (2004). Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.

Galton, P.M. (2007). “Notes on the remains of archosaurian reptiles, mostly basal sauropodomorph dinosaurs, from the 1834 fissure fill (Rhaetian, Upper Triassic) at Clifton in Bristol, southwest England.” Revue de Paléobiologie 26:505–591.

Galton, P.M., Yates, A.M., & Kermack, D. (2007). "Pantydraco n. gen. for Thecodontosaurus caducus Yates, 2003, a basal sauropodomorph dinosaur from the Upper Triassic or Lower Jurassic of South Wales, UK". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abh., 243: 119-125.

Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Yates, A.M. (2003). "A new species of the primitive dinosaur Thecodontosaurus (Saurischia: Sauropodomorpha) and its implications for the systematics of early dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology1(1): 1-42.