Akainacephalus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = | |masa = | ||
| − | |dieta = | + | |dieta = roślinożerny |
| − | |miejsce = [[USA]] | + | |miejsce = [[USA]] - Utah |
| − | <small> | + | <small> ([[formacja]] [[Kaiparowits]])</small> |
| − | |czas = {{Występowanie|76| | + | |czas = {{Występowanie|76.3|76}} |
| − | ok. 76 [[Ma]]<br> | + | ok. 76,3 [[Ma]]<br> |
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
|systematyka = [[Dinosauria]] | |systematyka = [[Dinosauria]] | ||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
[[Ankylosaurini]] | [[Ankylosaurini]] | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = Akainacephalus johnsoni.jpg |
| − | |podpis = | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Akainacephalus''. Autor: Juandertal [https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Akainacephalus_johnsoni.jpg] |
| − | |||
| − | |||
|PorównanieGrupa = Ankylosauridae | |PorównanieGrupa = Ankylosauridae | ||
|PorównanieDługość = 3 | |PorównanieDługość = 3 | ||
|mapa = | |mapa = | ||
| − | <display_points type="terrain" zoom= | + | <display_points type="terrain" zoom=4> |
Kane County, Utah, USA~formacja [[Kaiparowits]], Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, [[USA]]~<small>''A. johnsoni'' - holotyp UMNH VP 20202.<br> | Kane County, Utah, USA~formacja [[Kaiparowits]], Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, [[USA]]~<small>''A. johnsoni'' - holotyp UMNH VP 20202.<br> | ||
</display_points> | </display_points> | ||
| Linia 40: | Linia 38: | ||
''Akainacephalus johnsoni'' to późnokredowy [[zaawansowany]] przedstawiciel ankylozaurów. Jak wielu jego krewnych, zamieszkiwał tereny należące do obecnych [[USA|Stanów Zjednoczonych]]. Szkielet akainacefala znaleziono w południowym Utah, lecz morfologią czaszki przypomina azjatyckie ankylozaurydy, jak np. ''[[Saichania]] chulsanensis'', ''[[Pinacosaurus]] grangeri'' czy ''[[Minotaurasaurus]] ramachandrani''. | ''Akainacephalus johnsoni'' to późnokredowy [[zaawansowany]] przedstawiciel ankylozaurów. Jak wielu jego krewnych, zamieszkiwał tereny należące do obecnych [[USA|Stanów Zjednoczonych]]. Szkielet akainacefala znaleziono w południowym Utah, lecz morfologią czaszki przypomina azjatyckie ankylozaurydy, jak np. ''[[Saichania]] chulsanensis'', ''[[Pinacosaurus]] grangeri'' czy ''[[Minotaurasaurus]] ramachandrani''. | ||
| − | == | + | ==Odkrycie, wiek i lokalizacja== |
| − | Holotyp tego dinozaura pancernego mieścił się w środkowych warstwach (bliżej dolnych pokładów niż górnych) [[ | + | [[Plik:Akainacephalus skeleton.jpg|thumb|Zrekonstruowany szkielet ''Akainacephalus''. Fot. ケラトプスユウタ]] |
| + | Holotyp tego dinozaura pancernego mieścił się w środkowych warstwach (bliżej dolnych pokładów niż górnych) [[Kaiparowits|formacji Kaiparowits]]. Te złoża piaskowca obfitują w skamieniałości różnych [[takson]]ów. Wiek formacji [[Kaiparowits]] oceniany jest na późny [[kampan]], a konkretne znalezisko ''Akainacephalus'' na około 76,26 +/- 0,10 [[Ma]]. | ||
| − | Szkielet akainacefala odnaleziono na terenie hrabstwa Kane (południowe Utah) w rejonie Horse Mountain. Lokalizacja nr 1109, w której spoczywały szczątki tego ankylozaura, znana jest również pod potoczną nazwą "HMG Quarry". | + | Szkielet akainacefala odnaleziono na terenie hrabstwa Kane (południowe Utah) w rejonie Horse Mountain. Lokalizacja nr 1109, w której spoczywały szczątki tego ankylozaura, znana jest również pod potoczną nazwą "HMG Quarry". Szczątki te zostały wykopane w latach 2008-2010 (Loewen i in., 2013). |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | Bardzo dobrze zachowany [[holotyp]] UMNH VP 20202 to szkielet kompletny w ok. 45%, na który składają się: kompletna czaszka, obie k. żuchwowe, k. przedzębowa, | + | [[Plik:Akainacephalus_reconstructions.png|thumb|Rekonstrukcja szkieletu ''Akainacephalus''. Na żółto zaznaczono odnalezione kości. Źródło: Wiersma i Irmis, 2018]] |
| + | Bardzo dobrze zachowany [[holotyp]] UMNH VP 20202 to szkielet kompletny w ok. 45%, na który składają się: kompletna czaszka, obie k. żuchwowe, k. przedzębowa, kręgi (4 grzbietowe, 4 grzbietowo-krzyżowe, 3 krzyżowe, 1 krzyżowo-ogonowy i 8 ogonowych), żebra, kompletna maczuga ogonowa, obie łopatki, lewa k. krucza, prawa k. ramienna i łokciowa, częściowa lewa k. biodrowa, lewa k. udowa, piszczelowa i strzałkowa, paliczek, 2 niekompletne półpierścienie szyjne i 17 grzbietowych i dalszych osteodermów o różnych rozmiarach i kształtach. | ||
Wielkość holotypu można szacować na około 3 m długości. | Wielkość holotypu można szacować na około 3 m długości. | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | [[Plik:Akainacephalus | + | ===Czaszka=== |
| − | ''Akainacephalus'' | + | [[Plik:Akainacephalus and nodocephalosaurus skulls.jpg|thumb|Porównanie czaszek ''Akainacephalus'' (z lewej) i ''[[Nodocephalosaurus]]'' (z prawej). Źródło: Wiersma i Irmis, 2018]] |
| + | ''Akainacephalus'' od pozostałych przedstawicieli [[Ankylosauridae]] różnił się przede wszystkim morfologią czaszki. Pokrywały ją liczne płaskie kości zwane ''[[caputegulae]]''. W zależności od ich lokalizacji różniły się od siebie kształtem i wielkością. Dodatkowo oprócz ''[[caputegulae]]'', czaszkę chroniły liczne rogi. Na kości kwadratowo-jarzmowej znajdował się trójkątny, niemalże prosto wystający róg. Róg z kości łuskowej znajdował się tuż za guzem naodczodołowym. Oczodoły były skierowane przednio-bocznie. Nozdrza zwierzęcia znajdowały się z boku podobnie jak u ''[[Nodocephalosaurus]]''. Były one również zasłonięte od góry przez ''[[caputegulae]]'', zaś od dołu - przez wtórne podniebienie szczękowe. W kości szczękowej znajdowało się co najmniej 16 zębów. Kość zębowa była największą częścią żuchwy i była podobna do tej u ''[[Saichania]]''. | ||
| + | |||
| + | ===Szkielet pozaczaszkowy=== | ||
| + | [[Plik:Akainacephalus club.jpg|thumb|Kostna buława ''Akainacephalus'' znajdująca się na końcu ogona. Źródło: Wiersma i Irmis, 2018]] | ||
| + | Kręgi szyjne nie różniły się zbytnio od tych u pozostałych [[Ankylosauridae|ankylozaurydów]]. Trzony przednich kręgów grzbietowych miały kształt zbliżony do szpuli. Do części tych kręgów były przyrośnięte żebra o kształcie litery T. [[Synsacrum]] składało się z 8 całkowicie zrośniętych ze sobą kręgów. Z kolei bliższe ogonowe były bardzo podobne jak u ''[[Talarurus]]'' oraz ''[[Oohkotokia]]''. Dalsze kręgi ogonowe były ze sobą zrośnięte i tworzyły swojego rodzaju "mocowanie" dla kostnej maczugi. Było ich aż 11, czyli podobnie jak u ''[[Dyoplosaurus]]''. Każdy z tych kręgów był prawie dwukrotnie dłuższy niż szerszy, a ich wymiary mieściły się w przedziale 98-105 mm. Duża, szersza niż dłuższa kostna buława znajdująca się na ogonie składała się z 3 osteoderm, które były połączone z 2 najdalszymi kręgami ogonowymi. Broń ta zapewne skutecznie odstraszała potencjalnych drapieżników od ''Akainacephalus''. Żebra grzbietowe, które nie były połaczone z kręgami miały podobną morfologię do tych u pozostałych [[Ankylosauria|ankylozaurów]]. | ||
| + | |||
| + | Prawa kość krucza o kształcie kwadratu była zrośnięta z łopatką. Podobnie jak i innych dinozaurów pancernych, kość ramienna ''Akainacephalus'' była solidna. Znajdował się na niej powiększony i wysoki grzebień naramienno-piersiowy, który obejmował ponad połowę całkowitej jej długości. Trzon kości ramiennej był krótki i gruby. Kość kulszowa cechowała się typową budowę dla przedstawicieli [[Ankylosauridae]] (kształt litery Y). Głowa kości miała elipsoidalny kształt. Zachowana część kości piszczelowej była solidnie zbudowana. Stosunek długości kości udowej do strzałowej był wyjątkowo niski u ''Akainacephalus'' i wynosił zaledwie 1,17, gdy u ''[[Euoplocephalus]]'' 1,55, zaś u ''[[Ankylosaurus]]'' - 1,53. Sama kość piszczelowa była długa i wąska, lecz słabo zachowana. | ||
| + | |||
| + | Zachowane osteodermy różniły się od siebie wielkością, kształtem oraz lokalizacją. | ||
| + | |||
| + | ==Paleośrodowisko== | ||
| + | [[Plik:Teratophoneus attacking Kosmoceratops.jpg|thumb|Dinozaury z formacji Kaiparowits. Para ''Akainacephalus'' znajduje się w dolnym lewym rogu. Autor: ABelov2014]] | ||
| + | Zobacz: [[Kaiparowits#Paleośrodowisko]] | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 61: | Linia 74: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Akainacephalus''}} | |
| {{Kpt|[[Jelle Wiersma|Wiersma]]}} i {{Kpt|[[Randall Irmis|Irmis]]}}, [[2018]] | | {{Kpt|[[Jelle Wiersma|Wiersma]]}} i {{Kpt|[[Randall Irmis|Irmis]]}}, [[2018]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''A. johnsoni''}} | |
| {{Kpt|Wiersma}} i {{Kpt|Irmis}}, 2018 | | {{Kpt|Wiersma}} i {{Kpt|Irmis}}, 2018 | ||
|} | |} | ||
| Linia 70: | Linia 83: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA. PeerJ 6:e5016. [[doi:10.7717/peerj.5016]] | + | Loewen, M. A., Burns, M. E., Getty, M. A., Kirkland, J. I. & Vickaryous, M. K. (2013). "Review of Late Cretaceous Ankylosaurian Dinosaurs from the Grand Staircase Region, Southern Utah" . [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 445–462 |
| + | |||
| + | Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) "A new southern Laramidian ankylosaurid, ''Akainacephalus johnsoni'' gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016. [[doi:10.7717/peerj.5016]] | ||
</small> | </small> | ||
Aktualna wersja na dzień 20:32, 7 lip 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Akainacephalus (akainacefal) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 3 m | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | USA - Utah | ||||
| Czas |
ok. 76,3 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja przyżyciowa Akainacephalus. Autor: Juandertal [1]
Porównanie wielkości Akainacephalus i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Akainacephalus johnsoni to późnokredowy zaawansowany przedstawiciel ankylozaurów. Jak wielu jego krewnych, zamieszkiwał tereny należące do obecnych Stanów Zjednoczonych. Szkielet akainacefala znaleziono w południowym Utah, lecz morfologią czaszki przypomina azjatyckie ankylozaurydy, jak np. Saichania chulsanensis, Pinacosaurus grangeri czy Minotaurasaurus ramachandrani.
Odkrycie, wiek i lokalizacja
Holotyp tego dinozaura pancernego mieścił się w środkowych warstwach (bliżej dolnych pokładów niż górnych) formacji Kaiparowits. Te złoża piaskowca obfitują w skamieniałości różnych taksonów. Wiek formacji Kaiparowits oceniany jest na późny kampan, a konkretne znalezisko Akainacephalus na około 76,26 +/- 0,10 Ma.
Szkielet akainacefala odnaleziono na terenie hrabstwa Kane (południowe Utah) w rejonie Horse Mountain. Lokalizacja nr 1109, w której spoczywały szczątki tego ankylozaura, znana jest również pod potoczną nazwą "HMG Quarry". Szczątki te zostały wykopane w latach 2008-2010 (Loewen i in., 2013).
Materiał kopalny
Bardzo dobrze zachowany holotyp UMNH VP 20202 to szkielet kompletny w ok. 45%, na który składają się: kompletna czaszka, obie k. żuchwowe, k. przedzębowa, kręgi (4 grzbietowe, 4 grzbietowo-krzyżowe, 3 krzyżowe, 1 krzyżowo-ogonowy i 8 ogonowych), żebra, kompletna maczuga ogonowa, obie łopatki, lewa k. krucza, prawa k. ramienna i łokciowa, częściowa lewa k. biodrowa, lewa k. udowa, piszczelowa i strzałkowa, paliczek, 2 niekompletne półpierścienie szyjne i 17 grzbietowych i dalszych osteodermów o różnych rozmiarach i kształtach.
Wielkość holotypu można szacować na około 3 m długości.
Budowa
Czaszka
Akainacephalus od pozostałych przedstawicieli Ankylosauridae różnił się przede wszystkim morfologią czaszki. Pokrywały ją liczne płaskie kości zwane caputegulae. W zależności od ich lokalizacji różniły się od siebie kształtem i wielkością. Dodatkowo oprócz caputegulae, czaszkę chroniły liczne rogi. Na kości kwadratowo-jarzmowej znajdował się trójkątny, niemalże prosto wystający róg. Róg z kości łuskowej znajdował się tuż za guzem naodczodołowym. Oczodoły były skierowane przednio-bocznie. Nozdrza zwierzęcia znajdowały się z boku podobnie jak u Nodocephalosaurus. Były one również zasłonięte od góry przez caputegulae, zaś od dołu - przez wtórne podniebienie szczękowe. W kości szczękowej znajdowało się co najmniej 16 zębów. Kość zębowa była największą częścią żuchwy i była podobna do tej u Saichania.
Szkielet pozaczaszkowy
Kręgi szyjne nie różniły się zbytnio od tych u pozostałych ankylozaurydów. Trzony przednich kręgów grzbietowych miały kształt zbliżony do szpuli. Do części tych kręgów były przyrośnięte żebra o kształcie litery T. Synsacrum składało się z 8 całkowicie zrośniętych ze sobą kręgów. Z kolei bliższe ogonowe były bardzo podobne jak u Talarurus oraz Oohkotokia. Dalsze kręgi ogonowe były ze sobą zrośnięte i tworzyły swojego rodzaju "mocowanie" dla kostnej maczugi. Było ich aż 11, czyli podobnie jak u Dyoplosaurus. Każdy z tych kręgów był prawie dwukrotnie dłuższy niż szerszy, a ich wymiary mieściły się w przedziale 98-105 mm. Duża, szersza niż dłuższa kostna buława znajdująca się na ogonie składała się z 3 osteoderm, które były połączone z 2 najdalszymi kręgami ogonowymi. Broń ta zapewne skutecznie odstraszała potencjalnych drapieżników od Akainacephalus. Żebra grzbietowe, które nie były połaczone z kręgami miały podobną morfologię do tych u pozostałych ankylozaurów.
Prawa kość krucza o kształcie kwadratu była zrośnięta z łopatką. Podobnie jak i innych dinozaurów pancernych, kość ramienna Akainacephalus była solidna. Znajdował się na niej powiększony i wysoki grzebień naramienno-piersiowy, który obejmował ponad połowę całkowitej jej długości. Trzon kości ramiennej był krótki i gruby. Kość kulszowa cechowała się typową budowę dla przedstawicieli Ankylosauridae (kształt litery Y). Głowa kości miała elipsoidalny kształt. Zachowana część kości piszczelowej była solidnie zbudowana. Stosunek długości kości udowej do strzałowej był wyjątkowo niski u Akainacephalus i wynosił zaledwie 1,17, gdy u Euoplocephalus 1,55, zaś u Ankylosaurus - 1,53. Sama kość piszczelowa była długa i wąska, lecz słabo zachowana.
Zachowane osteodermy różniły się od siebie wielkością, kształtem oraz lokalizacją.
Paleośrodowisko
Zobacz: Kaiparowits#Paleośrodowisko
Etymologia
Nazwa rodzajowa Akainacephalus składa się z 2 greckich słów: akaina (róg, kolec) i cephalus (głowa) i wyraźnie odnosi się do kolczastego pancerza holotypu. Z uwagi na drugi człon -cephalus może być mylnie kojarzony z pachycefalozaurami, u których wielu słowo to występuje w nazwach rodzajowych.
Z kolei epitet gatunkowy johnsoni honoruje Randy'ego Johnsona, pracownika z Muzeum Historii Naturalnej w Utah (Natural History Museum of Utah), który preparował czaszkę i dolną szczękę Akainacephalus.
Spis gatunków
| Akainacephalus | Wiersma i Irmis, 2018 |
| A. johnsoni | Wiersma i Irmis, 2018 |
Bibliografia
Loewen, M. A., Burns, M. E., Getty, M. A., Kirkland, J. I. & Vickaryous, M. K. (2013). "Review of Late Cretaceous Ankylosaurian Dinosaurs from the Grand Staircase Region, Southern Utah" . [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 445–462
Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) "A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016. doi:10.7717/peerj.5016
![[1]](https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Akainacephalus_johnsoni.jpg){kind=link}