Paludititan: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Marcin Szermański | Szymon Dzięcioł |} </small> ---- {| class="wiki...”)
 
(Díez Díaz i in., 2025)
 
(Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
<small>
+
{{DISPLAYTITLE:''Paludititan''}}
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
{{Opis
−
| Autor:
+
|Autor                 =  [[Marcin Szermański]]
−
| Korekta:
+
|Korekta                = [[Maciej Ziegler]], [[Szymon Dzięcioł]], [[Mateusz Tałanda]], [[Paweł Konarzewski]]
−
|-
+
|nazwa                  = ''Paludititan'' (paluditytan)
−
| [[Marcin Szermański]]
+
|długość                = 8,6 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. </ref>
−
| [[Szymon Dzięcioł]]
+
|masa                  = 1,3 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref>
−
|}
+
|wysokość              = 1,7 m (w ramionach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref>
−
</small>
+
|dieta                  = roślinożerny
−
 
+
|miejsce                = [[Rumunia]] - Basen Hateg
−
----
 
−
 
 
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
−
! colspan=2 | ''Angolatitan'' (angolatytan)
 
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| ok. 5(?) m
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''Masa''':
 
−
| ? t
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
−
| [[Rumunia]] - Basen Hateg
 
−
 
 
−
<small>([[formacja Sânpetru]])</small>
 
−
|-
 
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
−
| ok. 69 Ma
 
  
−
<small>późna [[kreda]] (wczesny mastrycht; prawdopodobnie
+
<small>([[formacja]] [[Sânpetru]])</small>
−
 
+
|czas                  = {{Występowanie|72|66}}
−
przełom wczesnego i późnego</small>
+
ok. 72-66 [[Ma]]<br>
−
|-
+
<small>[[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small>
−
! '''Systematyka'''
+
|systematyka            =
−
| [[Dinosauria]]
+
[[Dinosauria]]
  
 
[[Saurischia]]
 
[[Saurischia]]
  
 
[[Sauropodomorpha]]
 
[[Sauropodomorpha]]
−
 
−
[[Massopoda]]
 
  
 
[[Sauropoda]]
 
[[Sauropoda]]
−
 
−
[[Eusauropoda]]
 
−
 
−
[[Neosauropoda]]
 
  
 
[[Macronaria]]
 
[[Macronaria]]
  
−
[[Titanosauriformes]]
+
[[Somphospondyli]]
  
 
[[Titanosauria]]
 
[[Titanosauria]]
  
 
[[Lithostrotia]]
 
[[Lithostrotia]]
−
|-
+
|grafika                = Paludititan.jpg
−
| colspan=2 |[[Plik:Paludititan.jpg|400px|]]
+
|podpis                = Kręg grzbietowy ''Paludititan''. Fot. Csiki-Sava i in., 2015 [https://doi.org/10.3897/zookeys.469.8439]
−
<small> [http://hyrotrioskjan.deviantart.com/art/Paludititan-222992945]</small>
+
|PorównanieGrupa        =
−
|}
+
|PorównanieDługość      =
−
 
+
|mapa                  =
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Paludititan'' to rodzaj późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie [[mastrycht]] (ok. 70,6-65,5 mln lat). Jest to drugi tytanozaur po ''[[Magyarosaurus]]'', odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo zaawansowanym przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego nie da się określić dokładniej jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy gatunek opisał [[Csiki]] ze swoimi współpracownikami w [[2010]] roku.  
+
''Paludititan'' to [[rodzaj]] późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie [[mastrycht]]. Jest to drugi nazwany tytanozaur po ''[[Magyarosaurus]]'', odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo [[zaawansowany]]m przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego trudno określić dokładnie jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Być może jest bliskim krewnym innych europejskich zauropodów takich jak [[Ampelosaurus|ampelozaur]] lub [[Lohuecotitan|lohuekotytan]]. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy [[gatunek]] opisał [[Zoltán Csiki|Csiki]] ze swoimi współpracownikami w [[2010]] roku.  
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
−
[[Holotyp]] o numerze UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (''hemapophyses'') (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie jest jeszcze spreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52).
+
[[Holotyp]] o numerze katalogowym UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (''hemapophyses'') (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu. Według Díez Díaz i współautorów (2025) dwa pierwotnie niezidentyfikowane elementy mogą być obojczykami.
  
−
==Diagnoza==
+
==Budowa==
−
Szczątki paluditytana charakteryzują się kilkoma autapomorfiami: obecność dodatkowych przednich płytek centrodiapofyzalnych (''centrodiapophyseal'') na tylnych kręgach grzbietowych; sekcje kręgów grzbietowych przednich i tylnych płytek centrodiapofyzalnych (''centrodiapophyseal'') równoległe na tylnych kręgach grzbietowych; obecność niemal okrągłego, środkowego kręgu ogonowego bez szeregu przedniowklęsłego; przednie kręgi ogonowe z wąskimi wyrostkami neuralnymi ukazujące z przodu przednio-grzbietową krawędź i obecność grzbietowo-bocznej podpory na biodrowej szypułce kości kulszowej.
+
Podobnie jak inne zauropody z Basenu Hateg, ''Paludititan'' był stosunkowo niedużym tytanozaurem. Trzony kręgów grzbietowych były [[centrum|opistoceliczne]], zaś ogonowych - [[centrum|proceliczne]]. Według Díez Díaz i współpracowników (2025) omawiany tytanozaur wykazuje unikatową budowę kręgów grzbietowych oraz kości biodrowej i kulszowej.
  
 
==Paleoekologia==
 
==Paleoekologia==
−
Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innym tytanozaurem – skarłowaciałym ''[[Magyarosaurus]]''. Odżywiał się zapewne wysoko rosnącą roślinnością, do której mógł – dzięki długiej szyi – sięgnąć, w przeciwieństwie do innych, nieobdarzonych długą szyją roślinożerców. [[Basen Hateg]] (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. nodozaur ''[[Struthiosaurus]]'', hadrozaur ''[[Telmatosaurus]]'', a także teropody – ''[[Elopteryx]]'' i ''[[Balaur]]''. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur ''[[Hetzeropteryx]]''.
+
Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innymi tytanozaurami – skarłowaciałymi ''[[Magyarosaurus]]'', ''[[Uriash]]'' oraz ''[[Petrustitan]]''. Basen Hateg (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. [[Nodosauridae|nodozaur]] ''[[Struthiosaurus]]'', [[Hadrosauroidea|hadrozaur]] ''[[Telmatosaurus]]'', a także [[Theropoda|teropody]] – ''[[Elopteryx]]'' i ''[[Balaur]]''. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur ''Hatzegopteryx''.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
−
Nazwa rodzajowa ''Paludititan'' znaczy "bagienny tytan" lub "tytan z bagien". Nawiązuje ona do występujących w Basenie Hateg terenów zalewowych, które przyczyniały się do powstawania bagien i moczarów. Epitet gatunkowy ''nalatzensis'' został zaczerpnięty z miejsca odnalezienia holotypu, Nălat-Vad.
+
Nazwa [[rodzaj]]owa ''Paludititan'' znaczy "bagienny tytan" lub "tytan z bagien". Nawiązuje ona do występujących w Basenie Hateg terenów zalewowych, które przyczyniały się do powstawania bagien i moczarów. Epitet gatunkowy ''nalatzensis'' został zaczerpnięty z miejsca odnalezienia [[holotyp]]u, Nălat-Vad.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Paludititan''
+
| {{V|''Paludititan''}}
−
| [[Csiki]], [[Codrea]], [[Jipa-Murzea]] i [[Godefroit]], [[2010]]
+
| {{Kpt|[[Zoltán Csiki|Csiki]], [[Vlad Codrea|Codrea]], [[Cǎtǎlin Jipa-Murzea|Jipa-Murzea]]}} i {{Kpt|[[Pascal Godefroit|Godefroit]]}}, [[2010]]
 
|-
 
|-
−
! ''P. nalatzensis''
+
| {{V|''P. nalatzensis''}}
−
| [[Csiki]], [[Codrea]], [[Jipa-Murzea]] i [[Godefroit]], [[2010]]
+
| {{Kpt|[[Zoltán Csiki|Csiki]], [[Vlad Codrea|Codrea]], [[Cǎtǎlin Jipa-Murzea|Jipa-Murzea]]}} i {{Kpt|[[Pascal Godefroit|Godefroit]]}}, [[2010]]
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
 
<small>
 
<small>
−
CSIKI, Z., CODREA, V., JIPA-MURZEA, C. & GODEFROIT, P. (2010): A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania. – N. Jb. Geol. Paläont. Abh., DOI: 10.1127/0077-7749/2010/0098; Stuttgart.
+
Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C., & Godefroit, P. (2010). "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania". N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. [[doi:10.1127/0077-7749/2010/0098]].
 +
 
 +
Díez Díaz, V., Mannion, P. D., Csiki-Sava, Z., & Upchurch, P. (2025). "Revision of Romanian sauropod dinosaurs reveals high titanosaur diversity and body-size disparity on the latest Cretaceous Haţeg Island, with implications for titanosaurian biogeography". Journal of Systematic Palaeontology. 23 (1). 2441516. [[doi:10.1080/14772019.2024.2441516.]]
 +
 
 +
Gorscak, E., O’Connor, P. M., Roberts, E. M., &  Stevens, N. J. (2017). "The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity". Journal of Vertebrate Paleontology. [[doi:10.1080/02724634.2017.1343250]]
  
 
http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island
 
http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island
−
</small>
+
<references/></small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Saurischia]]
 
[[Kategoria:Saurischia]]
 +
[[Kategoria:Sauropodomorpha]]
 
[[Kategoria:Sauropoda]]
 
[[Kategoria:Sauropoda]]
−
[[Kategoria:Titanosauria]]
+
[[Kategoria:Macronaria]]
 +
[[Kategoria:Somphospondyli]]
 
[[Kategoria:Europa]]
 
[[Kategoria:Europa]]
 
[[Kategoria:Rumunia]]
 
[[Kategoria:Rumunia]]

Aktualna wersja na dzień 16:15, 1 mar 2025

Autor: Marcin Szermański
Korekta: Maciej Ziegler, Szymon Dzięcioł, Mateusz Tałanda, Paweł Konarzewski

Paludititan (paluditytan)
Długość 8,6 m [1]
Wysokość 1,7 m (w ramionach) [1]
Masa 1,3 t [1]
Dieta roślinożerny
Miejsce Rumunia - Basen Hateg

(formacja Sânpetru)

Czas
252 201,4 143,1
66

ok. 72-66 Ma
późna kreda (mastrycht)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Sauropodomorpha

Sauropoda

Macronaria

Somphospondyli

Titanosauria

Lithostrotia

Paludititan.jpg
Kręg grzbietowy Paludititan. Fot. Csiki-Sava i in., 2015 [1]

Wstęp

Paludititan to rodzaj późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie mastrycht. Jest to drugi nazwany tytanozaur po Magyarosaurus, odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo zaawansowanym przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego trudno określić dokładnie jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Być może jest bliskim krewnym innych europejskich zauropodów takich jak ampelozaur lub lohuekotytan. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy gatunek opisał Csiki ze swoimi współpracownikami w 2010 roku.

Materiał kopalny

Holotyp o numerze katalogowym UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (hemapophyses) (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu. Według Díez Díaz i współautorów (2025) dwa pierwotnie niezidentyfikowane elementy mogą być obojczykami.

Budowa

Podobnie jak inne zauropody z Basenu Hateg, Paludititan był stosunkowo niedużym tytanozaurem. Trzony kręgów grzbietowych były opistoceliczne, zaś ogonowych - proceliczne. Według Díez Díaz i współpracowników (2025) omawiany tytanozaur wykazuje unikatową budowę kręgów grzbietowych oraz kości biodrowej i kulszowej.

Paleoekologia

Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innymi tytanozaurami – skarłowaciałymi Magyarosaurus, Uriash oraz Petrustitan. Basen Hateg (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. nodozaur Struthiosaurus, hadrozaur Telmatosaurus, a także teropody – Elopteryx i Balaur. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur Hatzegopteryx.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Paludititan znaczy "bagienny tytan" lub "tytan z bagien". Nawiązuje ona do występujących w Basenie Hateg terenów zalewowych, które przyczyniały się do powstawania bagien i moczarów. Epitet gatunkowy nalatzensis został zaczerpnięty z miejsca odnalezienia holotypu, Nălat-Vad.

Spis gatunków

Paludititan Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010
P. nalatzensis Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010

Bibliografia

Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C., & Godefroit, P. (2010). "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania". N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. doi:10.1127/0077-7749/2010/0098.

Díez Díaz, V., Mannion, P. D., Csiki-Sava, Z., & Upchurch, P. (2025). "Revision of Romanian sauropod dinosaurs reveals high titanosaur diversity and body-size disparity on the latest Cretaceous Haţeg Island, with implications for titanosaurian biogeography". Journal of Systematic Palaeontology. 23 (1). 2441516. doi:10.1080/14772019.2024.2441516.

Gorscak, E., O’Connor, P. M., Roberts, E. M., & Stevens, N. J. (2017). "The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity". Journal of Vertebrate Paleontology. doi:10.1080/02724634.2017.1343250

http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island

  1. ↑ Skocz do: 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Paludititan&oldid=35796”