Paludititan: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Diagnoza) |
(Díez Díaz i in., 2025) |
||
| (Nie pokazano 1 wersji utworzonej przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Paludititan''}} | {{DISPLAYTITLE:''Paludititan''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Marcin Szermański]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Szymon Dzięcioł]], [[Mateusz Tałanda]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Paludititan'' (paluditytan) | |
| − | + | |długość = 8,6 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. </ref> | |
| − | + | |masa = 1,3 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = 1,7 m (w ramionach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | [[Szymon Dzięcioł]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[Rumunia]] - Basen Hateg |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | [[Rumunia]] - Basen Hateg | ||
| − | <small>(formacja [[Sânpetru]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Sânpetru]])</small> |
| − | | | + | |czas = {{Występowanie|72|66}} |
| − | + | ok. 72-66 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | <small> | + | [[Dinosauria]] |
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 44: | Linia 22: | ||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Macronaria]] | [[Macronaria]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Somphospondyli]] | [[Somphospondyli]] | ||
| Linia 58: | Linia 30: | ||
[[Lithostrotia]] | [[Lithostrotia]] | ||
| − | | | + | |grafika = Paludititan.jpg |
| − | + | |podpis = Kręg grzbietowy ''Paludititan''. Fot. Csiki-Sava i in., 2015 [https://doi.org/10.3897/zookeys.469.8439] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Paludititan'' to [[rodzaj]] późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie [[mastrycht]] | + | ''Paludititan'' to [[rodzaj]] późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie [[mastrycht]]. Jest to drugi nazwany tytanozaur po ''[[Magyarosaurus]]'', odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo [[zaawansowany]]m przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego trudno określić dokładnie jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Być może jest bliskim krewnym innych europejskich zauropodów takich jak [[Ampelosaurus|ampelozaur]] lub [[Lohuecotitan|lohuekotytan]]. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy [[gatunek]] opisał [[Zoltán Csiki|Csiki]] ze swoimi współpracownikami w [[2010]] roku. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] o numerze UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (''hemapophyses'') (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu. | + | [[Holotyp]] o numerze katalogowym UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (''hemapophyses'') (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu. Według Díez Díaz i współautorów (2025) dwa pierwotnie niezidentyfikowane elementy mogą być obojczykami. |
| − | == | + | ==Budowa== |
| − | + | Podobnie jak inne zauropody z Basenu Hateg, ''Paludititan'' był stosunkowo niedużym tytanozaurem. Trzony kręgów grzbietowych były [[centrum|opistoceliczne]], zaś ogonowych - [[centrum|proceliczne]]. Według Díez Díaz i współpracowników (2025) omawiany tytanozaur wykazuje unikatową budowę kręgów grzbietowych oraz kości biodrowej i kulszowej. | |
| − | |||
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
| − | Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z | + | Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innymi tytanozaurami – skarłowaciałymi ''[[Magyarosaurus]]'', ''[[Uriash]]'' oraz ''[[Petrustitan]]''. Basen Hateg (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. [[Nodosauridae|nodozaur]] ''[[Struthiosaurus]]'', [[Hadrosauroidea|hadrozaur]] ''[[Telmatosaurus]]'', a także [[Theropoda|teropody]] – ''[[Elopteryx]]'' i ''[[Balaur]]''. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur ''Hatzegopteryx''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 81: | Linia 53: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Paludititan''}} | |
| {{Kpt|[[Zoltán Csiki|Csiki]], [[Vlad Codrea|Codrea]], [[Cǎtǎlin Jipa-Murzea|Jipa-Murzea]]}} i {{Kpt|[[Pascal Godefroit|Godefroit]]}}, [[2010]] | | {{Kpt|[[Zoltán Csiki|Csiki]], [[Vlad Codrea|Codrea]], [[Cǎtǎlin Jipa-Murzea|Jipa-Murzea]]}} i {{Kpt|[[Pascal Godefroit|Godefroit]]}}, [[2010]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''P. nalatzensis''}} | |
| − | | {{Kpt|Csiki, Codrea, Jipa-Murzea}} i {{Kpt|Godefroit}}, 2010 | + | | {{Kpt|[[Zoltán Csiki|Csiki]], [[Vlad Codrea|Codrea]], [[Cǎtǎlin Jipa-Murzea|Jipa-Murzea]]}} i {{Kpt|[[Pascal Godefroit|Godefroit]]}}, [[2010]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C. & Godefroit, P. (2010) "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania" N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. [[doi:10.1127/0077-7749/2010/0098]]. | + | Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C., & Godefroit, P. (2010). "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania". N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. [[doi:10.1127/0077-7749/2010/0098]]. |
| + | |||
| + | Díez Díaz, V., Mannion, P. D., Csiki-Sava, Z., & Upchurch, P. (2025). "Revision of Romanian sauropod dinosaurs reveals high titanosaur diversity and body-size disparity on the latest Cretaceous Haţeg Island, with implications for titanosaurian biogeography". Journal of Systematic Palaeontology. 23 (1). 2441516. [[doi:10.1080/14772019.2024.2441516.]] | ||
| + | |||
| + | Gorscak, E., O’Connor, P. M., Roberts, E. M., & Stevens, N. J. (2017). "The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity". Journal of Vertebrate Paleontology. [[doi:10.1080/02724634.2017.1343250]] | ||
http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island | http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island | ||
| − | </small> | + | <references/></small> |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 16:15, 1 mar 2025
| Autor: | Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Szymon Dzięcioł, Mateusz Tałanda, Paweł Konarzewski |
| Paludititan (paluditytan) | |
|---|---|
| Długość | 8,6 m [1] |
| Wysokość | 1,7 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 1,3 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Rumunia - Basen Hateg |
| Czas |
ok. 72-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Kręg grzbietowy Paludititan. Fot. Csiki-Sava i in., 2015 [1] | |
Wstęp
Paludititan to rodzaj późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie mastrycht. Jest to drugi nazwany tytanozaur po Magyarosaurus, odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo zaawansowanym przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego trudno określić dokładnie jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Być może jest bliskim krewnym innych europejskich zauropodów takich jak ampelozaur lub lohuekotytan. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy gatunek opisał Csiki ze swoimi współpracownikami w 2010 roku.
Materiał kopalny
Holotyp o numerze katalogowym UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (hemapophyses) (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu. Według Díez Díaz i współautorów (2025) dwa pierwotnie niezidentyfikowane elementy mogą być obojczykami.
Budowa
Podobnie jak inne zauropody z Basenu Hateg, Paludititan był stosunkowo niedużym tytanozaurem. Trzony kręgów grzbietowych były opistoceliczne, zaś ogonowych - proceliczne. Według Díez Díaz i współpracowników (2025) omawiany tytanozaur wykazuje unikatową budowę kręgów grzbietowych oraz kości biodrowej i kulszowej.
Paleoekologia
Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innymi tytanozaurami – skarłowaciałymi Magyarosaurus, Uriash oraz Petrustitan. Basen Hateg (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. nodozaur Struthiosaurus, hadrozaur Telmatosaurus, a także teropody – Elopteryx i Balaur. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur Hatzegopteryx.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Paludititan znaczy "bagienny tytan" lub "tytan z bagien". Nawiązuje ona do występujących w Basenie Hateg terenów zalewowych, które przyczyniały się do powstawania bagien i moczarów. Epitet gatunkowy nalatzensis został zaczerpnięty z miejsca odnalezienia holotypu, Nălat-Vad.
Spis gatunków
| Paludititan | Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010 |
| P. nalatzensis | Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010 |
Bibliografia
Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C., & Godefroit, P. (2010). "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania". N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. doi:10.1127/0077-7749/2010/0098.
Díez Díaz, V., Mannion, P. D., Csiki-Sava, Z., & Upchurch, P. (2025). "Revision of Romanian sauropod dinosaurs reveals high titanosaur diversity and body-size disparity on the latest Cretaceous Haţeg Island, with implications for titanosaurian biogeography". Journal of Systematic Palaeontology. 23 (1). 2441516. doi:10.1080/14772019.2024.2441516.
Gorscak, E., O’Connor, P. M., Roberts, E. M., & Stevens, N. J. (2017). "The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity". Journal of Vertebrate Paleontology. doi:10.1080/02724634.2017.1343250
http://en.wikipedia.org/wiki/Hateg_island
- ↑ Skocz do: 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.
