Hadrosaurus
| Autor: | Dawid Mika |
| Korekta: | Adrian Sztuba |
| Hadrosaurus (hadrozaur) | |
|---|---|
| Długość | ok. 8 m |
| Masa | ? |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Haddorfield, New Jersey, USA |
| Czas |
ok. 83,6-77,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja hadrozaura. Autor: "CamusAltamirano" [4] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Hadrozaur (Hadrosaurus) to rodzaj późnokredowego ornitopoda, który żył pod koniec kredy na terenach Ameryki Północnej. Był on pierwszym dinozaurem z tego kontynentu opisanym na podstawie dość kompletnego szkieletu.
Paleobiologia
Hadrozaur żył na terenach dzisiejszego wybrzeża New Jersey (USA) w późnej kredzie. Najprawdopodobniej tak jak inne hadrozaurydy biegał na dwóch nogach, tymczasem żerował na czterech.
Historia odkryć
W 1838 John Hopkins kopiąc margle przy rzece Coopera w Haddonfield (New Jersey, USA) natknął się na gigantyczne kości (głównie kręgi). Po odkopaniu ich części zaczął je pokazywać odwiedzającym go gościom. Ponieważ nie był zbyt zainteresowany swoim znaleziskiem, pozwalał zwiedzającym zabierać skamieniałości, stąd żadna z tych kości nie pozostała w posiadaniu Hopkinsa, a miejsca gdzie obecnie się znajdują są nieznane. W 1858 odkrycie Hopkinsa wzbudziło zainteresowanie jego sąsiada, Williama Parkera Foulke, który odkopał resztę szkieletu. W sumie znaleziono dość kompletny szkielet zawierający fragmenty obu kości zębowych, zęby, kręgi, część kości kruczej, kość ramienną, kość promieniową, kość łokciową, miednicę i kości kończyny tylnej. W tym samym roku paleontolog Joseph Leidy na podstawie wymienionych wyżej skamielin opisał nowy gatunek zwierzęcia, które nazwał Hadrosaurus foulkii czyli "ciężki jaszczur Foulka". Na podstawie podobieństwa ze znanym wtedy z bardziej fragmentarycznych skamielin iguanodonem wymieniony wyżej badacz uznał opisane przez siebie zwierzę za dinozaura.
Monografia Leidy'ego pt. "Cretaceous Reptiles of the United States" opisująca bardziej szczegółowo hadrozaura została ukończona w 1860 r, choć z powodu wojny do jej wydania doszło pięć lat później. Hadrozaur w publikacjach tego badacza został przedstawiony jako zwierzę dwunożne, wbrew ówczesnemu mniemaniu o czworonożności dinozaurów. Wg Leidy'ego hadrozaur (określony jako "roślinożerna jaszczurka") poruszał się w pozycji wyprostowanej, podpierają się długim kangurzym ogonem. Uważał także, że najpewniej było to zwierzę ziemnowodne.
Szkielet tego zwierzęcia został zrekonstruowany przez zespół specjalistów w tym angielskiego rzeźbiarza i naturalistę Beniamina Waterhouse'a Hawkinsa i wystawiony w Filadejfickiej Akademii Nauk Przyrodniczych. Od tej pory znajdował się on głównie za scenami. Jednak od 22 listopada 2008 do 19 kwietnia 2009 był on wystawiony dla zwiedzających.
Przez długi czas dokładne miejsce odkrycia hadrozaura było zapomniane. W 1984 lokalny skaut, Christopher Brees, postanowił je odnaleźć. Obecnie w miejscu odkrycia - Hadrosaurus Foulkii Leidy Site - znajdują się tablice upamiętniające odkrycie tego dinozaura. Działania Christophera Breesa osiągnęły duży rozgłos, w wyniku czego w 1991 roku Hadrosaurus został stanową skamieniałością New Jersey. W nieco innym miejscu w Haddonfield umieszczono posąg hadrozaura autorstwa Johna Giannottiego.
Klasyfikacja
Hadrozaur przez wiele lat był traktowany jako "takson worek", do którego gatunków wliczano różne fragmentaryczne skamieliny dinozaurów, a nawet innych zwierząt. Ponadto sam gatunek typowy - H. foulkii - jest znany z dość niekompletnego szkieletu, co utrudnia ustalenie jego relacji z innymi hadrozaurydami. Nie posiada on między innymi czaszki - w pierwotnej rekonstrukcji jego szkieletu użyto gipsowego modelu wykonanego przez Hawkinsa. Obecnie artyści rekonstruując hadrozaura przedstawiając go z głową spokrewnionym z nim dinozaurów jak Gryposaurus czy Brachylophosaurus.
Mimo niekompletności pozycja systematyczna hadrozaura jest istotna, gdyż to właśnie na Hadrosaurus opierają się definicje części kladów w obrębie Hadrosauridae oraz sam klad Hadrosauridae. Niestety przez długi czas był rzadko umieszczany w analizach, a jego pozycję w obrębie Hadrosauridae przyjmowano z góry. Nowsze badania, jak Prieto-Marqueza (2010), uwzględniające Hadrosaurus wskazują, że Hadrosaurus był bazalnym przedstawicielem tego kladu. Zob. Iguanodontia i Hadrosauridae.
Gatunki
Hadrosaurus foulkii
Miejsce występowania: formacja Woodbuury, Haddorfield, New Jersey (USA).
Czas występowania: kampan (późna kreda).
Materiał kopalny: niekompletny szkielet.
Status: gatunek typowy hadrozaura. Prieto-Marquez i in. (2006) uznali H. foulkii (a zarazem cały rodzaj) za nieważny, ze względu na brak cech diagnostycznych. Jednak w 2011 roku opublikowano badania Prieto-Marqueza, w których jednak odnalazł on cechy diagnostyczne, dzięki czemu Hadrosaurus jest obecnie ważnym rodzajem.
Hadrosaurus agillis
Status: Marsh pierwotnie przypisał kości do Hadrosaurus. Później utworzono dla niego osobny rodzaj - Claosaurus.
Hadrosaurus breviceps
Miejsce występowania: Bearpaw Mountain, Yellowstone, Wyoming (formacja Judith River).
Czas występowania: kampan, późna kreda.
Materiał kopalny: niekompletna kość zębowa.
Status: Nomen dubium, nieokreślony Hadrosauridae. Początkowo jego szczątki zostały przypisane kritozaurowi. W 1890 Cope przypisał skamielinę tego dinozaura do gatunku Diclonius pentagonus (nomen dubium).
Hadrosaurus cantabrigiensis
Miejsce występowania: formacja Cambridge Greensand, Cambridgeshire, Anglia.
Czas występowania: cenoman, kreda.
Status: Młodszy synonim Trachodon cantabrigiensis (Lydekker, 1888) - wątpliwego (nomen dubium) wczesnego hadrozauryda. Gatunek opisany na podstawie jednego zęba.
Hadrosaurus cavatus
Miejsce występowania: formacja Navesink, New Jersey, USA.
Czas występowania: 71-66 milionów lat temu (mastrycht, późna kreda).
Materiał kopalny: 4 kręgi ogonowe.
Status: Gatunek niepewny (nomen dubium).
Hadrosaurus minor
Miejsce występowania: formacja Navesink, New Jersey, USA.
Czas występowania: mastrycht, ok. 71-66 Ma.
Materiał kopalny: Marsh opisał ten gatunek na podstawie okazu YPM 1600 - kręgów. Colbert (1948) przypisał do tego rodzaju także kości udowe, piszczel, kość kruczą, kość łonową, kość strzałkową, szewrony, żebra, kręgi i fragment czaszki.
Status: nomen dubium. Materiał przypisany przez Colberta to skamieniałości jakiegoś niemożliwego do określenia hadrozauryda.
Hadrosaurus mirabilis
Status: młodszy synonim Trachodon mirabilis.
Hadrosaurus paucidens
Miejsce występowania: formacja Judith River, Montana, USA.
Czas występowania: kampan, późna kreda.
Materiał kopalny: kość szczękowa i łuskowa oznaczone jako USNM 5457, a początkowo przypisane do ceratopsa. Później Ostrom (1964) uznał okaz USNM 5457 za szczątki Lambeosaurus.
Status: nieokreślony lambeozauryn.
Hadrosaurus perangulatus
Miejsce występowania: formacja Judith River, Montana, USA.
Czas występowania: 76.2 - 73.6 (środkowy kampan, późna kreda).
Status: Synonim Diclonius perangulatus, uważany obecnie za wątpliwego hadrozauryda.
Hadrosaurus tripos
Miejsce występowania: Sampson County, Północna Karolina (USA).
Czas występowania: 5,332-1,806 Ma (pliocen).
Materiał kopalny: 4 kręgi ogonowe.
Status: Jego synonimem jest Trachodon tripos (Cope, 1869). Szczątki na których podstawie opisano to zwierzę naprawdę nie należą do dinozaura, lecz wieloryba fiszbinowego z rodziny fałdowców (Balaenopteridae). Uważany za gatunek wątpliwy czyli nomen dubium.
Hadrozaur w kulturze masowej
Hadrozaur mimo swojej fragmentaryczności i często pojawia się w wielu książkach popularnonaukowych adresowanych dla dzieci i znany jest najmłodszym miłośnikom dinozaurów. W książce "Park Jurajski" Michaela Crichtona jest on jednym z dinozaurów sklonowanych przez InGen.
Spis gatunków
| Hadrosaurus | Leidy, 1858 | |
|---|---|---|
| Hadrosaurus foulkii | Leidy, 1858 | |
| Hadrosaurus agilis | Marsh, 1872 | = Claosaurus agilis |
| Hadrosaurus breviceps | Cope, 1869 | nomen dubium (Hadrosauridae incertae sedis) |
| ?= Diclonius pentagonus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| Hadrosaurus cantabrigiensis | (Lydekker, 1888) Newton, 1892 | nomen dubium |
| = Trachodon cantabrigiensis | Lydekker, 1888 | nomen dubium |
| Hadrosaurus cavatus | Cope, 1871 | |
| Hadrosaurus longiceps | (Marsh, 1890) Nopcsa, 1900 | = Edmontosaurus annectens |
| = Trachodon longiceps | Marsh, 1890 | |
| = Hadrosaurus annectens | (Marsh, 1892) | |
| Hadrosaurus minor | Marsh, 1870 | nomen dubium (Hadrosauridae incertae sedis) |
| Hadrosaurus mirabilis | (Leidy, 1856) Leidy, 1868 | |
| = Trachodon mirabilis | Leidy, 1856 | |
| Hadrosaurus navajovius | (Brown, 1910) | = Kritosaurus navajovius |
| Hadrosaurus notabilis | (Lambe, 1914) Horner, 1979 | = Gryposaurus notabillis |
| Hadrosaurus occidentalis | (Leidy, 1856) | nomen dubium |
| = Thespesius occidentalis | Leidy, 1856 | |
| = Hadrosaurus milo | (Cope, 1874) Hay, 1901 | |
| Hadrosaurus paucidens | Marsh, 1889 | nomen dubium (Lambeosaurinae incertae sedis) |
| = Ceratops paucidens | (Marsh, 1889) Hay, 1901 | |
| Hadrosaurus perangulatus | (Cope, 1876) | nomen dubium |
| = Diclonius perangulatus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| Hadrosaurus tripos | Cope, 1869 | nomen dubium (Balaenopteridae incertae sedis) |
Biblografia
Leidy, J. (1865). "Cretaceous reptiles of the United States". Waszyngton: Smithsonian Institution.
Nopcsa, F. (1900). "Dinosaurierreste aus Siebenbürgen (Schädel von Limnosaurus transsylvanicus nov. gen. et spec.)", Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe 68: 555-591
Prieto-Márquez, A. (2011). "Revised diagnoses of Hadrosaurus foulkii Leidy, 1858 (the type genus and species of Hadrosauridae Cope, 1869) and Claosaurus agilis Marsh, 1872 (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Cretaceous of North America". Zootaxa. 2765: 61–68 [abstrakt]
Prieto-Márquez, A. (2013). Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini. Journal of Systematic Palaeontology, 12(2), 133–175. doi:10.1080/14772019.2013.770417
Prieto-Marquez, A., Weishampel, D.B., and Horner, J.R. (2006). "The dinosaur Hadrosaurus foulkii, from the Campanian of the East Coast of North America, with a reevaluation of the genus." Acta Palaeontologica Polonica, 51(1): 77–98.
http://hadrosaurus.com/hadropark.shtml
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hadrosaurus_remains.jpg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hadrosaurus_mount.jpg){kind=link}
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hadrosaurus_Foulkii.JPG){kind=link}