Kategoria:Ceratopsoidea: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Kiedy)
Linia 1: Linia 1:
 +
  Artykuł w trakcie rozbudowy
 
{{Opis
 
{{Opis
 
  |Autor                  = [[Paweł Konarzewski]]
 
  |Autor                  = [[Paweł Konarzewski]]
Linia 44: Linia 45:
 
===Szkielet pozaczaszkowy===
 
===Szkielet pozaczaszkowy===
  
−
===Skóra===
+
===Odciski skóry===
−
 
+
[[Plik:Triceratops skóra.jpg|thumb|Odcisk skóry okazu HMNS PV.1506 ("Lane"). [http://www.flickr.com/photos/looloolooweez/7174114011/in/set-72157630098292920 Fot.: "looloolooweez"].]]
 +
Dzięki licznym badaniom mogliśmy poznać dość dokładny wygląd skóry u [[Ceratopsidae|ceratopsydów]]. Miały one liczne, wielokątne łuski, które różniły się od siebie wielkością oraz kształtem. Zachowany one się u ''[[Triceratops]]'', ''[[Chasmosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'' oraz ''[[Nasutoceratops]]''. Zobacz więcej o skórze w następujących artyułach:
 +
*[[Triceratops#Skóra]]
 +
*[[Chasmosaurus#Odciski skóry]]
 +
*[[Centrosaurus#Tkanki miękkie]]
 +
*[[Nasutoceratops#Odciski skóry]]
 
==Występowanie==  
 
==Występowanie==  
  
Linia 57: Linia 63:
 
'''Centrosaurinae:'''
 
'''Centrosaurinae:'''
 
#''[[Crittendenceratops]]'' ~83-77 [[Ma]]
 
#''[[Crittendenceratops]]'' ~83-77 [[Ma]]
−
# nienazwany takson z formacji Wahweap (UMNH VP 20600) ~82,2-81,6 [[Ma]]
 
 
#''[[Diabloceratops]]'' ~81,6-80,6 [[Ma]]
 
#''[[Diabloceratops]]'' ~81,6-80,6 [[Ma]]
 +
#''[[Menefeeceratops]]'' ~81-78,5 [[Ma]]
  
 
'''Chasmosaurinae:'''
 
'''Chasmosaurinae:'''
Linia 66: Linia 72:
 
==Kladogramy==
 
==Kladogramy==
 
===Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae===
 
===Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae===
 +
====Farke i in., 2011====
 +
[[Plik:Farke i in., 2011.png|600px]]
  
 
====[[Sampson]] i in., 2013====
 
====[[Sampson]] i in., 2013====
 
[[Plik:Time-calibrated phylogenetic relationships within Ceratopsidae.jpg|600px]]
 
[[Plik:Time-calibrated phylogenetic relationships within Ceratopsidae.jpg|600px]]
 +
 +
====[[Evans]] i [[Ryan]], 2015====
 +
[[Plik:Evans i Ryan, 2015.png|600px]]
 +
 +
====Lund i in., 2016====
 +
[[Plik:Lund i in., 2016.png|600px]]
 +
 +
====[[Ryan]] i in., 2017====
 +
[[Plik:Ryan i in., 2017.jpeg|600px]]
 +
 +
====Chiba i in., 2018====
 +
{{klad
 +
|label1=Centrosaurinae
 +
|1={{klad
 +
  |1={{klad
 +
      |1=''[[Diabloceratops|Diabloceratops eatoni]]''
 +
      |2=''[[Machairoceratops|Machairoceratops cronusi]]'' }}
 +
  |2={{klad
 +
      |label1 =[[Nasutoceratopsini]]
 +
      |1={{klad
 +
        |1=''[[Avaceratops|Avaceratops lammersi]]'' (ANSP 15800)
 +
        |2=[[Avaceratops#Materiał kopalny|MOR 692]]
 +
        |3=CMN 8804
 +
        |4=''[[Nasutoceratops|Nasutoceratops titusi]]''
 +
        |5=nienazwany centrozauryn z Malty (formacja [[Judith River]])}}
 +
      |2={{klad
 +
        |1=''[[Xenoceratops|Xenoceratops foremostensis]]''
 +
        |2={{klad
 +
            |1={{klad
 +
              |1=''[[Sinoceratops|Sinoceratops zhuchengensis]]''
 +
              |2=''[[Wendiceratops|Wendiceratops pinhornensis]]'' }}
 +
            |2=''[[Albertaceratops|Albertaceratops nesmoi]]''
 +
            |3=''[[Medusaceratops|Medusaceratops lokii]]''
 +
            |label4 =[[Eucentrosaura]]
 +
            |4={{klad
 +
              |label1 =[[Centrosaurini]]
 +
              |1={{klad
 +
                  |1={{klad
 +
                    |1=''[[Rubeosaurus|Rubeosaurus ovatus]]''
 +
                    |2=''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' }}
 +
                  |2={{klad
 +
                    |1=''[[Coronosaurus|Coronosaurus brinkmani]]''
 +
                    |2=''[[Spinops|Spinops sternbergorum]]''
 +
                    |3=''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]'' }} }}
 +
              |label2 =[[Pachyrhinosaurini]]
 +
              |2={{klad
 +
                  |1=''[[Einiosaurus|Einiosaurus procurvicornis]]''
 +
                  |label2 =[[Pachyrostra]]
 +
                  |2={{klad
 +
                    |1=''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]''
 +
                    |2={{klad
 +
                        |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]''
 +
                        |2={{klad
 +
                          |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus lakustai]]''
 +
                          |2=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus perotorum]]'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}
 +
 +
====Dalman i in., 2018====
 +
{{Drzewo}}
 +
{{klad
 +
  |1=''[[Diabloceratops|Diabloceratops eatoni]]''
 +
  |label2=[[Centrosaurinae]]
 +
  |2={{klad
 +
    |label1=[[Nasutoceratopsini]]
 +
    |1={{klad
 +
      |1={{klad
 +
        |1={{klad
 +
          |1={{klad
 +
            |1=''[[Yehuecauhceratops|Yehuecauhceratops mudei]]''
 +
            |2=''[[Nasutoceratops|Nasutoceratops titusi]]'' }}
 +
          |2={{klad
 +
            |1=''[[Avaceratops|Avaceratops lammersi]]''
 +
            |2=[[Avaceratops#Materiał kopalny|MOR 692]] }} }}
 +
        |2=CMN 8804 }}
 +
      |2={{klad
 +
        |1=''[[Crittendenceratops|Crittendenceratops krzyzanowskii]]''
 +
        |2=nienazwany centrozauryn z Malty (formacja [[Judith River]])}} }}
 +
    |2={{klad
 +
      |1=''[[Albertaceratops|Albertaceratops nesmoi]]''
 +
      |2={{klad
 +
        |1=''[[Medusaceratops|Medusaceratops lokii]]''
 +
        |2={{klad
 +
          |1={{klad
 +
            |1=''[[Sinoceratops|Sinoceratops zhuchengensis]]''
 +
            |2=''[[Wendiceratops|Wendiceratops pinhornensis]]'' }}
 +
          |2={{klad
 +
            |1=''[[Machairoceratops|Machairoceratops cronusi]]''
 +
            |label2=[[Eucentrosaura]]
 +
            |2={{klad
 +
              |1={{klad
 +
                |1={{klad
 +
                  |1=''[[Einiosaurus|Einiosaurus procurvicornis]]''
 +
                  |2=''[[Achelousaurus|Achelousaurus horneri]]'' }}
 +
                |2={{klad
 +
                  |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus perotorum]]''
 +
                  |2={{klad
 +
                    |1=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus lakustai]]''
 +
                    |2=''[[Pachyrhinosaurus|Pachyrhinosaurus canadensis]]'' }} }} }}
 +
              |label2=[[Centrosaurini]]
 +
              |2={{klad
 +
                |1={{klad
 +
                  |1=''[[Coronosaurus|Coronosaurus brinkmani]]''
 +
                  |2={{klad
 +
                    |1=''[[Xenoceratops|Xenoceratops foremostensis]]''
 +
                    |2=''[[Spinops|Spinops sternbergorum]]'' }} }}
 +
                |2={{klad
 +
                  |1=''[[Centrosaurus|Centrosaurus apertus]]''
 +
                  |2={{klad
 +
                    |1=''[[Styracosaurus|Rubeosaurus ovatus]]''
 +
                    |2=''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}
 +
  
 
====Wilson i in., 2020====
 
====Wilson i in., 2020====
 
[[Plik:Wilson et. al., 2020 cladogram.jpg|600px]]
 
[[Plik:Wilson et. al., 2020 cladogram.jpg|600px]]
 +
 +
====Dalman i in., 2021====
 +
[[Plik:Dalman i in., 2021.png|600px]]
  
 
====[[Loewen]] i in., 2024====
 
====[[Loewen]] i in., 2024====
Linia 79: Linia 200:
 
<small>
 
<small>
 
Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]]
 
Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]]
 +
 +
Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]]
 +
 +
Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164
 +
 +
Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA".  PalZ 95, 291–335. [[doi:10.1007/s12542-021-00555-w]]
 +
 +
Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, & M. R. Graham. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica '''56'''(4). [[doi:10.4202/app.2010.0121]]
 +
 +
Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "''Furcatoceratops elucidans'', a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. [[doi:10.1016/j.cretres.2023.105660]]
  
 
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]]
 
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]]
 +
 +
Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, ''Machairoceratops cronusi'' gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. [[doi:10.1371/journal.pone.0154403]]
  
 
Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. [[doi:10.1098/rspb.2013.1186]]
 
Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. [[doi:10.1098/rspb.2013.1186]]

Wersja z 22:12, 14 lip 2024

 Artykuł w trakcie rozbudowy

Autor: Paweł Konarzewski

Ceratopsoidea (ceratopsoidy)
Długość do 9 m
Dieta roślinożerne
Miejsce Ameryka Północna i Azja
Czas
252 201 145
66

92-66 Ma
późna kreda (turon - mastrycht)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Saphornithischia

Genasauria

Neornithischia

Clypeodonta

Cerapoda

Marginocephalia

Ceratopsia

Neoceratopsia

Euceratopsia

Coronosauria

Ceratopsoidea Hay, 1902

Zuniceratops
Turanoceratops
Ceratopsidae
Centrosaurinae
Chasmosaurinae

Ceratopsids utah natural history museum.jpg
Zrekonstruowane czaszki przedstawicieli Ceratopsidae znajdujące się w Muzeum Historii Naturalnej w Utah. Fot. Jens Lallensack [1]

Wstęp

Ceratopsoidea to grupa zaawansowanych dinozaury rogatów żyjących w późnej kredzie na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej oraz Azji. Charakteryzowały się obecnością rogów naodcznych oraz dobrze rozwiniętych kryz. Obok hadrozaurydów, ceratopsoidy były bardzo pospolitymi roślinożercami w Ameryce Północnej.

Nomenklatura

Budowa

Czaszka

Szkielet pozaczaszkowy

Odciski skóry

Odcisk skóry okazu HMNS PV.1506 ("Lane"). Fot.: "looloolooweez".

Dzięki licznym badaniom mogliśmy poznać dość dokładny wygląd skóry u ceratopsydów. Miały one liczne, wielokątne łuski, które różniły się od siebie wielkością oraz kształtem. Zachowany one się u Triceratops, Chasmosaurus, Centrosaurus oraz Nasutoceratops. Zobacz więcej o skórze w następujących artyułach:

Występowanie

Kiedy

Najstarsi przedstawiciele Ceratopsoidea:

  1. Turanoceratops ~92-90 Ma
  2. Zuniceratops ~90,9-88,6 Ma

Najstarsi przedstawiciele Ceratopsidae:

Centrosaurinae:

  1. Crittendenceratops ~83-77 Ma
  2. Diabloceratops ~81,6-80,6 Ma
  3. Menefeeceratops ~81-78,5 Ma

Chasmosaurinae:

  1. Agujaceratops ~80-76,3 Ma
  2. Judiceratops ~78,2 Ma

Kladogramy

Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae

Farke i in., 2011

Farke i in., 2011.png

Sampson i in., 2013

Time-calibrated phylogenetic relationships within Ceratopsidae.jpg

Evans i Ryan, 2015

Evans i Ryan, 2015.png

Lund i in., 2016

Lund i in., 2016.png

Ryan i in., 2017

Ryan i in., 2017.jpeg

Chiba i in., 2018

Centrosaurinae


Diabloceratops eatoni



Machairoceratops cronusi




Nasutoceratopsini

Avaceratops lammersi (ANSP 15800)



MOR 692



CMN 8804



Nasutoceratops titusi



nienazwany centrozauryn z Malty (formacja Judith River)





Xenoceratops foremostensis





Sinoceratops zhuchengensis



Wendiceratops pinhornensis




Albertaceratops nesmoi



Medusaceratops lokii


Eucentrosaura
Centrosaurini


Rubeosaurus ovatus



Styracosaurus albertensis





Coronosaurus brinkmani



Spinops sternbergorum



Centrosaurus apertus




Pachyrhinosaurini

Einiosaurus procurvicornis


Pachyrostra

Achelousaurus horneri




Pachyrhinosaurus canadensis




Pachyrhinosaurus lakustai



Pachyrhinosaurus perotorum











Dalman i in., 2018

Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy.


Diabloceratops eatoni


Centrosaurinae
Nasutoceratopsini




Yehuecauhceratops mudei



Nasutoceratops titusi





Avaceratops lammersi



MOR 692





CMN 8804





Crittendenceratops krzyzanowskii



nienazwany centrozauryn z Malty (formacja Judith River)






Albertaceratops nesmoi




Medusaceratops lokii





Sinoceratops zhuchengensis



Wendiceratops pinhornensis





Machairoceratops cronusi


Eucentrosaura



Einiosaurus procurvicornis



Achelousaurus horneri





Pachyrhinosaurus perotorum




Pachyrhinosaurus lakustai



Pachyrhinosaurus canadensis





Centrosaurini


Coronosaurus brinkmani




Xenoceratops foremostensis



Spinops sternbergorum






Centrosaurus apertus




Rubeosaurus ovatus



Styracosaurus albertensis












Wilson i in., 2020

Wilson et. al., 2020 cladogram.jpg

Dalman i in., 2021

Dalman i in., 2021.png

Loewen i in., 2024

Lokiceratops (Centrosaurinae relationships).jpg

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62

Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164

Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w

Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, & M. R. Graham. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica 56(4). doi:10.4202/app.2010.0121

Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "Furcatoceratops elucidans, a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. doi:10.1016/j.cretres.2023.105660

Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224

Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, Machairoceratops cronusi gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. doi:10.1371/journal.pone.0154403

Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186

Wilson, J.P., Ryan, M.J. & Evans, D.C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the 'Styracosaurus-line' dinosaurs". Royal Society Open Publishing. 7 (4). doi:10.1098/rsos.200284

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Kategoria:Ceratopsoidea&oldid=33700”